Vogels als huisgenoten, als wegwijzer, als
levensleermeester, inspiratie genoeg. Kan je iets over vogels schrijven en
zwijgen over Hans Dorrestijn, over ‘vogels in de kop’ van Jan Desmet en Tim
Birkhead die de relatie tussen mens en vogel doorheen de geschiedenis vertelde?
We nemen het risico, laten alle determinatieboeken en veldonderzoeken links
liggen en pikken er vier ‘vogelboeken’ uit, stuk voor stuk buitenbeentjes.
Pinguïns en de mensen, geschiedenis
van een belaagde vogel, Marcel Haenen (2023, Querido)
Onderwaterhockey, worstelen tegen biggen en moddervoetbal
zijn drie sporten die in het boek Weird Sports van Sol Neelman aan bod komen.
Met pinguïns gooien staat er niet bij. Nochtans deden de inheemse bewoners van
de Straat van Magellaan dat in 1599 om de Nederlandse vloot af te houden.
Jammer voor hen, én voor de pinguïns, maar zonder succes. Marcel Haenen schreef
een geschiedenisboek over de pinguïn. Hij heeft van jongs af aan een
onvoorwaardelijke liefde en fascinatie voor pinguïns, dieren die op de meest
afgelegen plaatsen leven, zoals op Antarctica en Nieuw-Zeeland.
Haenen is een beslagen journalist. Hij schrijft vlekkeloos
en begeesterend, heeft oog voor details én de verhaallijn. Hij verhaalt over de
vele moordpartijen door Europese ontdekkingsreizigers. Pinguïns waren een leuke
vitaminesnack, brandstof voor de piraten. Later waren de pinguïns een oliebron;
ze werden massaal in gigantische kookpotten gekookt. Naast het historische
aspect, de hoofdmoot, gaat hij ook in op de huidige bedreigingen (hittestress,
verdwijnen van biotopen door onder meer landbouw, aanvallen door andere
zeedieren, …), het wetenschappelijke onderzoek en de mummies. Zo zou er een
pinguïn geweest zijn van 2.05 m en 115 kilo!, ongeveer het dubbele van de
keizerspinguïn, de grootste nu nog levende pinguïn.
Over de toekomst van de pinguïns is hij “veeleer somber”.
Hij vertelt honderduit over hoe inspirerend pinguïns zijn, en niet alleen door
hun wandelgedrag. Sommigen denken dat de vogels hen toespreken, hun verhaal
herhalen als ze zich onbegrepen voelen, naar muziek luisteren, twistziek zijn
en ga zo maar door. Regelmatig voegt hij details uit zijn eigen leven toe,
wanneer dit doorkruist werd door pinguïns, zoals in zijn eerste dierenboek, of
wanneer hij mee op pad ging in Nieuw-Zeeland om de geeloogpinguïn te
beschermen. Nieuw-Zeeland zet trouwens volop in op die pinguïnbescherming. Om
ze makkelijker bij een gespecialiseerde dierenarts te krijgen, vliegen ze
gratis bij Air New Zealand.
https://singeluitgeverijen.nl/querido/boek/pinguins-en-de-mensen/
Het mooie vogelwoordenboek, Toine
Andernach (2023, Noordboek)
Naast het Nederlandse kampioenschap burlen (de bronstroep
van het mannelijk edelhert), het wereldkampioenschap tegenwindfietsen en het
Belgisch kampioenschap pompoenschieten, is er nog het Europees kampioenschap
meeuwenschreeuwen. Nooit van gehoord? Toine Andernach geniet van het woord én
van het merkwaardige gedrag. Het zijn de hoofdlijnen van zijn boek.
De titel laat geen twijfel mogelijk: taal is het onderwerp.
Hij voegt al schrijvend graag een palindroom of een eponiem in. Hij legt
geduldig uit waarom “handpenprojectie”, “‘eclipskleed”, “mezenmix” en
“roestteugelbergnimf” mooie woorden zijn. Tegelijkertijd fileert hij het gedrag
van vogels én van de vogelaars, meestal een bebaard persoon, grijs en voorzien
van cargobroek. Autovogelen, afvinken, lijstjes maken, mindful vogelen en ga zo
maar door. Met een knipoog vertelt hij
dat hij als jonge snaak ooit een spreekbeurt hield over de Archaeopteryx omdat
hij toen ook al graag indruk maakte met zijn kennis van moeilijke woorden. Jong
geleerd …
https://noordboek.nl/boek/het-mooie-vogelwoorden-boek/
Vogeldagboek, Peter Vos (Uitgeverij
Müller, 2020)
Over één ding kan en mag je niet twijfelen: een gelijkaardig
boek vind je niet. Het is een schetsboek van een gedreven vogelliefhebber. Het
boek bevat fragmenten van zijn schetsboeken (12). Het hart van het boek(je) is
het vogeldagboek van 1992 van Peter Vos, zoals dat ter beschikking is gesteld
door zijn weduwe. De inhoud: schetsen van vogels aangevuld met korte teksten,
waarnemingen in taal en beeld. Hij maakte de aantekeningen en schetsen in een
periode dat de omgeving, en vooral de vogels, structuur gaf aan zijn leven
(ruimte en tijd). Peter Müller stelde
het boek samen, Jean-Pierre Geelen schreef er een even verklarende als lyrische
tekst bij. Hij vindt dat Vos verkeerde op eenzame artistieke hoogte, verder in
de tekst wordt Vos zelfs vergeleken met Rembrandt.
Waarom het boekje zo uniek is, beschrijft Geelen
schitterend: “De vogels van Vos zijn geen vogelplaatjes … het gaat niet om
vertedering … aaibaarheid … Vos tekende geen vogels. Hij tekende die éne vogel
… portret …individu … wist te vangen in een paar rake lijnen van het dunste
Rotring-pennetje.” Een klein maar indrukwekkend boek. Saïda, de weduwe van
Peter Vos, bewaart zijn schetsboekjes in een schoenendoos. Hoe mooi kan liefde
zijn.
https://www.uitgeverijmuller.nl/peter-vos-vogeldagboek.html
De vogels van de hemel, Karl Ove
Knausgård (De Geus, 2023)
Een novelle, een piepklein boekje, een topauteur,
mysterieuze foto’s, en een o zo mooi opgebouwd en verteld verhaal. Het
onderwerp? Universele thema’s als liefde, dood en leven. Het verhaal? Drie
generaties, drie vrouwen, die met elkaar omgaan; zoekend, aftastend,
aantrekkend en afstotend. Vogels — veelal roeken, sporadisch een havik, soms
duivenjongen knabbelend — hebben een schijnbaar onbelangrijke rol. Zoals wel
vaker staat de middelste generatie écht in het midden en wordt ze door beide
andere niet gespaard.
Maar bovenal is het schitterend geschreven. Aan ’t eind van
de novelle vinden ze elkaar en belandt het verhaal in begrippen als vertrouwen
en toewijding aan God en is de wegvliegende vogel “vervuld van vreugde”. De
vogelfoto’s zijn van Stephen Gill en werden gepubliceerd in The Pillar, een
fotoboek met korte teksten van … Karl Ove Knausgård (zie voor eerdere
bespreking hier). Beiden proberen te vatten wat moeilijk te vatten is, in woord
en beeld.
https://www.singeluitgeverijen.nl/de-geus/boek/de-vogels-van-de-hemel/
De tekst verscheen op de site van BBL op 5 maart 2024.
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/over-vogels-vogelaars-en-gevogelte
