donderdag 25 maart 2021

De klimaatvluchteling

 


Dirk Vanderlinden


verscheen op 25 maart 2021 op de site van BBL 

https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/de-klimaatvluchteling-dirk-vanderlinden

 

De klimaatvluchteling, een jonge vrouw vecht voor haar geliefde en haar geboortestad


Een thriller. In de bibliotheek werd het boek op de rugzijde dan ook voorzien van een revolver. Het maakt deel uit van een reeks thrillers, de reeks van de VanDiesel company. Die bestaat uit een tiental mensen. De groep is internationaal samengesteld, alle leden beschikken over behoorlijk wat kennis en vaardigheden, ze hebben een zeer uitgebreid netwerk, ze kunnen terugvallen op informatie en steun van diverse spionagediensten en de groep wordt niet gehinderd door geldgebrek. Zoals gebruikelijk in een thriller is er een verhaal en zijn er diverse verhaallijnen. In de opbouw wordt afwisselend een stapje gezet in elk van de verhaallijnen.

Het verhaal speelt zich af op diverse plaatsen in Europa. Centraal staat Venetië. De hoofdpersoon, Eva Rossi, is een klimaatactiviste. Ze wil Venetië beschermen tegen de effecten van de klimaatverandering. Venetië is charmant, verleidelijk, romantisch, intrigerend, … maar ook kwetsbaar. Water wil Venetië bezitten en bezetten, de stad zakt weg, en instromend zeewater is ongeremd. De klimaatverandering zorgt ervoor dat de kwetsbaarheid geleidelijk toeneemt. In zijn bejubelde roman Grand Hotel Europa voegt Ilja Leonard Pfeijffer een bedreiging toe: massatoerisme.

Is klimaat het decor? Ja en nee. In de inleiding betoogt de auteur dat hij klimaatverandering een dermate belangrijk thema vindt dat hij niet aarzelde om voor dit onderwerp te kiezen. Eerder geplande onderwerpen werden uitgesteld. Uiteraard is het geen betoog over hoe klimaatverandering in zijn algemeenheid veroorzaakt wordt, en wat wie kan doen, gelukkig maar. Het boek laat zien wat de effecten kunnen zijn in een samenspel tussen milieu/klimaat en maffiose praktijken.

Als individuen persoonlijke belangen boven de gemeenschappelijke belangen stellen, andere normen en waarden hanteren, en geld boven alles stellen, loopt het fout voor de gemeenschap. Aan de andere kant is de keuze van de titel misleidend. Een “klimaatvluchteling” is een  persoon die zijn of haar leefomgeving ontvlucht omwille van de gevolgen van klimaatverandering. Het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld is het ontvluchten van een eiland dat tergend langzaam wegzinkt in de zee door de stijging van de zeespiegel. In het boek is een klimaatvluchteling iemand die op de vlucht is omdat ze verdacht wordt van een moord, en die eventuele moord wordt gelinkt aan haar idealisme, strijden vóór het klimaat. Uiteraard staat het auteurs vrij om betekenissen toe te voegen aan woorden, maar toch, het is misleidend. Aanvullend, de gevolgen van de klimaatverandering voor Venetië, en de eventuele adaptatie hadden ruimer aan bod kunnen komen. Ze worden gebruikt voor het doel van het boek, het schrijven van een thriller. Het weze helder, daar is niets mis mee.

Het is een toegankelijke thriller, geschikt om snel te lezen. Hij speelt met ruimte (het verhaal speelt zich op diverse plaatsen tegelijkertijd af), maar niet met tijd. Hij schrijft in een eenvoudige, vlotte taal, zonder veel omwegen. Uiteraard wordt er ook een dwaalspoor uitgezet. En, zoals steeds worden er vragen gesteld en verbanden gesuggereerd. Ideaal om, luierend in je hangmat, twee namiddagen aan het zwembad door te brengen. Toeval bestaat écht en speelt een (te) grote rol, maar goed, het is een blijft fictie. Belangrijkste voordeel, het boek is ontspannend en het heeft een happy end. Je houdt er dus een goed (klimaat)gevoel aan over. 

 https://borgerhoff-lamberigts.be/boeken/de-klimaatvluchteling


maandag 22 maart 2021

Het boek Daniël

 




Chris De Stoop

“Eerlijkheid is vaak een gebrek aan keuze” was de toch wel zeer merkwaardige zin die me tijdens mijn puberteit trof. Samen met een stapel andere zinnen vertoeft hij ergens in een klein houten sigarenkistje, het begin van een ‘later te schrijven’ boek over merkwaardige zinnen. De zin was merkwaardig omdat hij zo sterk contrasteerde met “eerlijk duurt het langst”. Duizenden keren gehoord, de zin was er ingehamerd, en in die levensfase was hij al ingesleten. Was eerlijkheid een keuze of een gebrek aan keuze?   

In het oeuvre van Chris De Stoop is “eerlijkheid” een rode draad, of beter nog “rechtvaardigheid”. Onrecht maakt hem onrustig, en prikkelt hem om de achterkant uit te vlooien. Welke mechanismen spelen en waarom, en is dat rechtvaardig?  Meest bekend is ongetwijfeld zijn boek “ze zijn zo lief, meneer”. Met zijn pen verzet hij bakens.

Lang dacht ik dat “rechtvaardigheid” inderdaad een nobel doel was en nog steeds  is. Lees er bijvoorbeeld het toonaangevende boek “rechtvaardigheid” van Michael Sandel maar eens op na. Tot ik dit las: “rechtvaardigheid is voor gelukkige mensen, voor mensen die de mazzel hebben een leven te hebben geleid dat door meer zekerheden werd gekenmerkt dan door grilligheid.” Uit een stationsromanneke geplukt? Nee hoor, komt uit  het alom bejubelde “een klein leven” van Hanya Yanagihara (p 182).

Het boek Daniël verscheen vorig jaar, kreeg zeer goede recensies en inmiddels werd vastgelegd om het boek te verfilmen. Allen op zoek naar eerlijkheid en rechtvaardigheid in het voetspoor van Chris De Stoop?

Het verhaal? In Henegouwen, helemaal in het zuiden, net ten noorden van het Franse Roubaix, brandt een oude vierkantshoeve af. Later vindt men de bewoner. Et alors? Toch niets om druk over te maken, een oud krakkemig gebouw, een oude bewoner, en een brand. Komt meer voor. Maar de bewoner is ook een oom van Chris De Stoop. Als familielid en vooral als gedreven onderzoeksjournalist laat hij niet zo maar een levensbladzijde noodgedwongen omdraaien. Hij trekt er op uit en begint te puzzelen.

Stap voor stap brengt hij het geheel in beeld. De Stoop heeft inmiddels zelf al in interviews het verhaal verteld, het gaat om roof, moord en een aangestoken brand. De Stoop streeft naar een eerlijk beeld, hij brengt zijn oom in beeld én de hangjongeren. In beeld brengen is in dit geval ook letterlijk, hij gaat op zoek naar foto’s en naar herinneringen. Hij analyseert beelden, praat met mensen, ondergaat de omgeving en zoekt naar de oorzaken van de de beeldvorming. Hij doet dat aan beide zijden van het verhaal. De hangjongeren krijgen een naam, een identiteit, een beschrijving, een verhaal, een geschiedenis, een achtergrond. Hij spit, spit en spit, en telkens bekijkt hij de context en laat het geheel op hem, en in een volgende stap op de lezer, in werken. Hij ontrafelt, schikt en creëert een beeld.

De Stoop is en blijft journalist. Het boek telt een twintigtal hoofdstukken, mooi achter elkaar geplaatst, en maar goed ook want het juridische dossier is, zoals te verwachten, ronduit lijvig. De teksten werden per hoofdstuk gepolijst en afgerond. Soms voel je het als lezer, uitzonderlijk lees je het, bijvoorbeeld als het verhaal van de ene mol die hij in één jaar ving nabij zijn ouderlijke woning twee keer verteld wordt.

Het is geen fictie, het is pure, harde werkelijkheid, heel realistisch beschreven. Het is een aangrijpend verhaal. Onvoorstelbaar hoe De Stoop er in geslaagd is om een heel evenwichtig en eerlijk beeld te brengen, hoewel de feiten zeker ook bij hem er flink in gehakt hebben. Het eerlijke verhaal is de opstap naar de rechtspraak, en met de lezer in zijn kielzog verwacht hij een rechtvaardige rechtspraak. Hij neemt zijn verantwoordelijkheid, stelt zich burgerlijke partij en pleit namens de familie. Eén van de meest confronterende delen uit het boek is zonder meer het gesprek met de gerechtspsycholoog die de hangjongeren onderzocht.

Het meest frappante stuk uit het boek is het slot, en vooral het allerlaatste hoofdstuk. De Stoop bewijst dat hij heel veel meer is dan een journalist die losse hoofdstukken aan elkaar plakt. De zin van rechtspraak en herstelrecht wordt onder de loupe genomen. Hij kijkt verder dan enkel eerlijkheid en rechtvaardigheid. Er is ook de werkelijkheid.

https://www.debezigebij.nl/boek/het-boek-daniel/

woensdag 10 maart 2021

Mijn lieve gunsteling

 




Marijke Lucas Rijneveld

 

Het jaareinde leidt steevast tot lijstjes. Ook ik maak er. Naarstig ploos ik de literatuurlijstjes van De Standaard en De Tijd uit, nam notities en trok streepjes. Resultaat? Een leeslijst voor 2021, met onbetwistbaar bovenaan “Mijn lieve gunsteling” van Marieke Lucas Rijneveld.

Een eenvoudig verhaal, een gehuwde man van middelbare leeftijd en een meisje van veertien zien elkaar regelmatig, verlangen naar elkaar. Kan dit? Wordt dit aanvaard? Zijn er grenzen, en zo ja zijn ze individueel of algemeen? En hoe oordeel je hierover bij je zelf of bij een ander? Is er sprake van een fout, van aansprakelijkheid, van schuld, van verantwoordelijkheid,  van een misdrijf, en zo ja wanneer? Marieke Lucas Rijneveld ontrafelt de schijnbare eenvoud.

Het verhaal speelt zich af in een dorp. De man van middelbare leeftijd is veearts. Marieke Lucas Rijneveld vertelt het verhaal vanuit zijn standpunt. Ze dompelt het verhaal in een boerderij, en vooral in de gedachten en de terminologie van een veearts. Je leert alles over blaarkoppen, inseminaties, tochtige koeien, opruimen van een hele veestapel na ziekte, … Ze vertelt ook over leverbot, een ziekte waarbij parasieten zich in je lijf nestelen en een gangenstelsel uitbouwen.. Ik las één hoofdstuk, ocharme een tiental pagina’s, en sloeg het boek toe. Marieke Lucas Rijneveld had me al bij mijn nekvel gegrepen, en zou me niet meer loslaten. Het boek kroop onderhuids in mijn lijf, nestelde zich, tastte aan, woekerde oncontroleerbaar. Daarna volgde een maand van verlangen om te lezen en een verlangen om dicht te slaan. Wiebelend, en telkens begon ik vertwijfelend verder te lezen, hoewel ik dikwijls niet wilde.

Griezelig, afstotend, verlangend, zelfverminking, verbluffend, hallucinant, weerzinwekkend, idyllisch, verleidelijk, feilloos, … Aan de andere zijde, normen, waarden, rechtsregels, politionele verslagen, verslagen van artsen, …

Zwart en wit? Marieke Lucas Rijneveld stapelt emolaagjes, laagjes van verlangen, laagjes van waanzin, laagjes van fantasie, laagjes van onvoorspelbaarheid, laagjes van dwalende gedachten, laagjes van zelfbegoocheling, … Ook de vrouw en de kinderen van de veearts krijgen een rol toebedeeld opdat het verhaal complexer en genuanceerder kan worden neergezet. Ze hanteert een fantastische taal, heeft oog voor onvoorstelbaar veel nuances, en leert stapsgewijs inzien dat de wereld niet zwart en wit is. Ze schrijft prachtig, regelmatig uitbundig, maar vooral treffend. Een zwart-witbeeld is juist treffend omwille van de talrijke grijstinten. En aan het einde is er ook zwart en wit.

https://www.atlascontact.nl/boek/mijn-lieve-gunsteling/

Het einde van de oceaan

 


Maja Lunde


Confronterend.

Volgens de uitgever is Maja Lunde (1975) “de meest succesvolle Noorse auteur van haar generatie, werden haar boeken vertaald in meer dan veertig talen en zijn er meer dan 2,5 miljoen verkocht. Het boek is het tweede uit een klimaatkwartet. Het boek werd genomineerd voor de prestigieuze Noorse Bokhandlerprisen”.

Inhoudelijk is het helder, klimaatverandering is het onderwerp. Wetenschappelijke artikelen beschrijven temperatuurstijgingen op lange termijn. Zoals van wetenschappers kan worden verwacht (en geëist) beschrijven ze dat neutraal en abstract. Een auteur van een roman gebruikt andere technieken. Beeld en taal maken de voorspellingen concreet en tastbaar. Als lezer voel je de wijzigingen. Een treffend voorbeeld vind je aan het einde van het boek. Een vader en zijn dochter kijken uit naar een (immense) regenbui. Omdat ze uitblijft, spelen ze samen in een uitgesponnen gesprek het begin van een regenbui na. Pijnlijk.

Je leest ongeveer alles wat de wetenschappers beschrijven, geen water, branden, migratie van mensen, conflicten over natuurlijke hulpbronnen, strijd om te overleven, sterven van dorst of door brand (water kan je maar één keer verbruiken), … Water staat centraal in het boek, zonder water is overleven lastig. De hoofdfiguur werkt(e) in een ontziltingsbedrijf, een bedrijf dat dus zoet water als “afvalproduct" heeft. Bovendien is hij technisch onderlegd en creatief. Beide komen van pas als je ook in moeilijke omstandigheden nog nieuwe mogelijkheden uit te putten om aan water te geraken.

Het verhaal speelt zich in Noorwegen (2017) en in Zuid-Frankrijk (2041). Beide verhalen worden aan elkaar geknoopt met een boot. Inhoudelijk wordt een lokale strijd om water in Noorwegen (bouw van een dam, vernietiging van een waterval, productie van elektriciteit) verknoopt met vluchtelingen voor oprukkende (klimaat)branden in Frankrijk. Het centrale knooppunt in het verhaal is een boot. Ze wordt gebruikt als zeilboot vanuit Noorwegen naar Zuid-Frankrijk, een laat sluitstuk van een uitgesponnen familiedrama. In het andere verhaal is de boot een toevluchtsoord. De boot brengt woede en hoop samen. Je leest telkens één deeltje van elk verhaal. Stap voor stap wordt de verbinding sterker. En, zoals Johan Cruijff ons leerde “elk nadeel hebt een voordeel”.

Het zijn concrete ervaringen, dus geen cijfers en tabellen, wel mensen van vlees en bloed. Mensen hebben relaties, en die zijn bijna altijd grijs. Je leest dus over onderhuidse spanningen, uitspattingen, teleurstelling, spijt, drang, echtscheidingen, verlies, abortus, affectie, aandacht, onzekerheid, …Als je graag concreet ervaart hoe dramatisch klimaatverandering op ons leven kan inhakken, is het een goed boek. Als je behoefte hebt aan een mentale opkikker lees je best een ander boek. Zelfs een glas wijn helpt niet om de neerslachtige toon te verdrijven. Of dit onterecht is, dat is een ander verhaal.

 

https://www.awbruna.nl/boek/romans/maja-lunde/het-einde-van-de-oceaan/