Chris De Stoop
“Eerlijkheid is vaak een gebrek aan keuze” was de toch wel
zeer merkwaardige zin die me tijdens mijn puberteit trof. Samen met een stapel
andere zinnen vertoeft hij ergens in een klein houten sigarenkistje, het begin
van een ‘later te schrijven’ boek over merkwaardige zinnen. De zin was
merkwaardig omdat hij zo sterk contrasteerde met “eerlijk duurt het langst”.
Duizenden keren gehoord, de zin was er ingehamerd, en in die levensfase was hij
al ingesleten. Was eerlijkheid een keuze of een gebrek aan keuze?
In het oeuvre van Chris De Stoop is “eerlijkheid” een rode
draad, of beter nog “rechtvaardigheid”. Onrecht maakt hem onrustig, en prikkelt
hem om de achterkant uit te vlooien. Welke mechanismen spelen en waarom, en is
dat rechtvaardig? Meest bekend is ongetwijfeld
zijn boek “ze zijn zo lief, meneer”. Met zijn pen verzet hij bakens.
Lang dacht ik dat “rechtvaardigheid” inderdaad een nobel
doel was en nog steeds is. Lees er
bijvoorbeeld het toonaangevende boek “rechtvaardigheid”
van Michael Sandel maar eens op na. Tot ik dit las: “rechtvaardigheid is voor
gelukkige mensen, voor mensen die de mazzel hebben een leven te hebben geleid
dat door meer zekerheden werd gekenmerkt dan door grilligheid.” Uit een
stationsromanneke geplukt? Nee hoor, komt uit het alom bejubelde “een klein
leven” van Hanya Yanagihara (p 182).
Het boek Daniël verscheen vorig jaar, kreeg zeer goede
recensies en inmiddels werd vastgelegd om het boek te verfilmen. Allen
op zoek naar eerlijkheid en rechtvaardigheid in het voetspoor van Chris De
Stoop?
Het verhaal? In Henegouwen, helemaal in het zuiden, net ten
noorden van het Franse Roubaix, brandt een oude vierkantshoeve af. Later vindt
men de bewoner. Et alors? Toch niets om druk over te maken, een oud krakkemig
gebouw, een oude bewoner, en een brand. Komt meer voor. Maar de bewoner is ook een
oom van Chris De Stoop. Als familielid en vooral als gedreven
onderzoeksjournalist laat hij niet zo maar een levensbladzijde noodgedwongen
omdraaien. Hij trekt er op uit en begint te puzzelen.
Stap voor stap brengt hij het geheel in beeld. De Stoop
heeft inmiddels zelf al in interviews het verhaal verteld, het gaat om roof,
moord en een aangestoken brand. De Stoop streeft naar een eerlijk beeld, hij
brengt zijn oom in beeld én de hangjongeren. In beeld brengen is in dit geval
ook letterlijk, hij gaat op zoek naar foto’s en naar herinneringen. Hij
analyseert beelden, praat met mensen, ondergaat de omgeving en zoekt naar de oorzaken van de de beeldvorming. Hij doet dat aan beide zijden van het verhaal. De
hangjongeren krijgen een naam, een identiteit, een beschrijving, een verhaal,
een geschiedenis, een achtergrond. Hij spit, spit en spit, en telkens bekijkt hij de context en laat het geheel op hem, en in een
volgende stap op de lezer, in werken. Hij ontrafelt, schikt en creëert een
beeld.
De Stoop is en blijft journalist. Het boek telt een
twintigtal hoofdstukken, mooi achter elkaar geplaatst, en maar goed ook want
het juridische dossier is, zoals te verwachten, ronduit lijvig. De teksten
werden per hoofdstuk gepolijst en afgerond. Soms voel je het als lezer,
uitzonderlijk lees je het, bijvoorbeeld als het verhaal van de ene mol die hij
in één jaar ving nabij zijn ouderlijke woning twee keer verteld wordt.
Het is geen fictie, het is pure, harde werkelijkheid, heel
realistisch beschreven. Het is een aangrijpend verhaal. Onvoorstelbaar hoe De
Stoop er in geslaagd is om een heel evenwichtig en eerlijk beeld te brengen,
hoewel de feiten zeker ook bij hem er flink in gehakt hebben. Het eerlijke
verhaal is de opstap naar de rechtspraak, en met de lezer in zijn kielzog
verwacht hij een rechtvaardige rechtspraak. Hij neemt zijn
verantwoordelijkheid, stelt zich burgerlijke partij en pleit namens de familie.
Eén van de meest confronterende delen uit het boek is zonder meer het gesprek
met de gerechtspsycholoog die de hangjongeren onderzocht.
Het meest frappante stuk uit het boek is het slot, en vooral
het allerlaatste hoofdstuk. De Stoop bewijst dat hij heel veel meer is dan een
journalist die losse hoofdstukken aan elkaar plakt. De zin van rechtspraak en
herstelrecht wordt onder de loupe genomen. Hij kijkt verder dan enkel
eerlijkheid en rechtvaardigheid. Er is ook de werkelijkheid.
