Derek Jarman
Naar verluidt kan men de zegswijze ‘als je een leven lang
gelukkig wil zijn, dan word je best tuinman’ aan de Chinezen toeschrijven. Bij
de Brit Derek Jarman sluimerde het zijn hele korte leven. Jarman is vooral
bekend als cineast en beeldend kunstenaar, minder als auteur. Het boek Moderne
natuur verscheen in 1991 en werd onlangs in het Nederlands vertaald en uitgeven
bij Das Mag. Das Mag staat niet bekend voor mainstream uitgaven, Derek Jarman
geldt eveneens als controversieel, experimenteel en eigenzinnig: een
aanlokkelijke combinatie. Jarman heeft een mening en spreekt ze graag uit. Hij
denkt in beelden en slaagt er wonderwel in om ze via woorden tot leven te
brengen.
Een bevriende artiest bezorgde hem spontaan de titel
‘moderne natuur’. De subtitel, "aantekeningen uit een tuin aan de rand van
het bestaan", is veelzeggend. Het boek is een dagboek, het overspant twee
jaar, van een duizendpotig artiest die tegelijk cineast, beeldhouwer en
schrijver was, en die in de nadagen van zijn leven enkel nog autobiografisch
werk respecteert.
Opgeleid door zijn militaire vader -- zijn moeder, langdurig
ziek, krijgt veel minder aandacht --, belandde hij al jong in kostscholen en
andere instellingen waar jongeren gedrild werden. Het wakkerde vooral zijn
eigen wilskracht aan, die hij uitte, ook seksueel. Gehuichel is aan hem niet
besteed. Eerst het ouderlijke juk, dan het opvoedingsjuk, daarna moest het
maatschappelijke juk er aan geloven. Ook toen al vond hij dikwijls innerlijke
rust in een tuin. Als knaap legde hij er een aan voor zijn ouders. Pas toen hij
in het kustdorpje Dungeness kwam wonen, 30 jaar later, dook hij opnieuw in zijn
tuinpassie. Boeken werden ter hand genomen, gereedschap opgediept en kennis
herontdekt. Hij kocht in een opwelling een zwartgeteerd vissershuisje, Prospect
Cottage, nabij een kerncentrale. De tuin is voor hem een wijze om zich in het
landschap vast te kluisteren: “ik ben een kluizenaar die met vinken en
luidruchtige meeuwen als gezelschap zijn bloemen overpeinst”.
Een tuin aanleggen bij een verwaarloosde cottage aan de
Engelse rolkeienkust, onmogelijk? Nee hoor. Jarman werd verliefd op de cottage
en begon aan de schijnbaar onmogelijke klus. Het boek bevat tal van
schitterende beschrijvingen van de tuin en het omgevende landschap (hij slaat
nooit een ondergaande zon over), openhartige verhalen over nachtelijke
escapades in de Britse homowereld, herinneringen, tafelgesprekken en
maatschappelijke standpunten ("filmmakers moeten hun deuren openen"),
maar is dikwijls ook gewoon een dagboek. Ongewild voegt hij een krachtig
verhaalelement toe, zijn levenseinde. Hij werd besmet met HIV, wat dertig jaar
geleden nog een bijna onontkoombare doodstraf betekende, ondanks de emmers
medische cocktails die de patiënten werden aangereikt. Zijn fysieke aftakeling
loopt samen met de moeizame ontluiking van de tuin. Zijn taal laat je de
kleuren voelen. Aftakeling gaat samen met schoonheid. Een intens boek van
iemand die zijn hele leven tuinman wou zijn.
https://dasmag.nl/product/moderne-natuur/
Deze tekst verscheen bij BBL op 27 mei 2024.
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/een-tweede-oogst-tuinboeken
