Jonathan Franzen
Een man wandelt in de
richting van een bevolkt kruispunt. Hij heeft een stoel bij zich en een rugzak.
Hij zet zich, haalt een stapel lege schriftjes uit zijn rugzak en een doos
potloden en begint te schrijven. Zomaar, op een schijnbaar lukraak gekozen
ogenblik.
Het boek samenvatten is makkelijk. Franzen schrijft het
zelf. Hij verlangt dat de lezer eerst 563 pagina’s leest, bijna het volledige
boek dus. Terloops in een gesprek schrijft hij: “niets is belangrijker dan
familie”. Het boek bevat één nuance: “maar mét familie is niet altijd een
voordeel”.
Er zijn diverse vormen van kruispunten, gaande van 2
gelijkwaardige wegen, loodrecht op elkaar, tot behoorlijk ingewikkelde
constructies met een veelvoud aan wegen en kruisingen op verschillende niveaus.
Franzen verhaalt over een familiaal kruispunt, de familie Hildebrandt, zes
personen. Een groep mensen in een heel concrete omgeving met onderling een
verband. Franzen focust zich op dat verband, dat rekt, trekt, krimpt, zet uit,
dat ontwricht. Die ontwrichtingen hebben oorzaken en gevolgen, gevolgen voor
het individu en gevolgen voor de rest van de familie. De oorzaken schuilen in
wat voorafging. Franzen laat ook de omgeving een belangrijke rol spelen in
zijn vertelling. Regelmatig verlaat iemand even het kruispunt, maakt een
ommetje, loopt even voor- of achteruit, duikelt in het verleden en belandt
telkens opnieuw terug in de actualiteit. Hij vertelt gebeurtenissen eerst door de handelende persoon, en dan
vanuit het standpunt van een andere deelnemer, soms vanuit een participerende
toeschouwer of een toevallige onverlaat
De familie heeft een schijnbaar ideale buitenzijde: gelukkig
getrouwd, inzet voor de gemeenschap, toewijding aan geloof, vier opgroeiende
kinderen, een aangenaam sociaal netwerk, en gerespecteerd door de
gemeenschap. Geleidelijk krijgt de
ontwrichting vorm door verhalen over overspel, abortus, drugsgebruik, piepjonge
ouders, militaire dienstplicht, … Het is een ontwrichting van zowel het
individu als van de familie en de (kleine) dorpsgemeenschap. Ontwrichting in
plaats en snelheid, in combinatie met een onvoorspelbaarheid. Het zijn niet de
feiten noch het verhaal dat het boek tot een feest maken, wel de ontleding van
de psyche. Telkens verbaast Franzen met nieuwe interpretaties over dezelfde
feiten vanuit een andere invalshoek. Oogkleppen zijn aan hem niet besteed. De
inzichten, de argumenten en de onderbouwing maken het een meesterlijk boek.
Interesse in geloof is een voordeel voor de lezer.
Een man stopt met
schrijven, bergt een stapel volgeschreven schriftjes in zijn rugzak, staat
recht, neemt zijn stoel en wandelt weg van een bevolkt kruispunt. Zomaar, op
een lukraak gekozen ogenblik.
