Paul Hawken
Niet verwonderlijk dat
de boeken van Hawken en Noels (klimaatschok), alleen al door hun titel,
aandacht vragen. En verdienen. Paul Hawken is het uithangbord van een grote
machine. Zijn boek is behoorlijk groot, bevat veel tekst en behoorlijk wat
foto’s. Vooraan prijkt een pagina met meer dan 100 namen van ‘de grote
machine’: medewerkers, onderzoekers, essayisten, raad van bestuur, financieel
ondersteuners en adviseurs (onder wie Geert Noels),...Het boek bouwt verder op
zijn ‘Drawdown’ uit 2017. Hawken profileerde zich als milieucijferaar. Hij
berekende voor elke maatregel de CO2-reductie, de nettokost en de besparing,
kostbare informatie voor elke beleidsverantwoordelijke. Bovendien gaat Hawken er
van uit dat je een probleem best aanpakt op de schaal dat het zich stelt, in
dit geval mondiaal. Zijn nieuwste boek focust op ‘regeneration’: “het leven
centraal stellen in elke actie en beslissing”. Regeneration wil de
klimaatcrisis oplossen in één generatie, beseffend dat (zelfs dan) de opwarming
van de aarde nog minimaal een eeuw zal duren. Hawken stelt dat regeneratie
schept, ontwikkelt en heelt, precies wat het leven altijd gedaan heeft. De
leidraad is ‘Yes we can’: je vindt tal van wervende voorbeelden, zoals boeren
die een grootschalige boerderij van een ecowoestijn naar een ecoparadijs
transformeerden, het gebruik van gecontroleerde branden om de weelde in wouden
te herstellen, biobased bouwen, aandacht voor de ’15-minuten-stad’, de
heroriëntatie van de oorlogsindustrie, tot het belang van schone kooktoestellen
en eten van bomen. Het plan is dan wel omvattend, de ervaring leert ons dat het
niet-uitvoerbaar is. Een voorbeeld: “Om kwelders te herstellen moeten de
historische getijdensystemen in een bepaald gebied weer worden teruggebracht”.
Zo’n taken zijn in hun grootorde ‘niet echt geschikt’ om in het bord van een
regionale beleidsverantwoordelijke te leggen. Geert Noels beloofde Hawken om
zijn verhaal toe te passen voor België en schreef dit neer in het boek
‘Klimaatschok’, samen met Kristof Eggermont en Yanaika Denoyelle.
De ontbrekende
sociale toets
Hawken en Noels kijken
met dezelfde bril en kijken sommige dingen over het hoofd. Milieuproblemen zijn
altijd terug te brengen tot ‘schuiven’: verschuiven in tijd en ruimte,
afschuiven. Het klimaatprobleem is een uitermate complex probleem. De
voorgestelde oplossingen van Noels en Hawken zijn ‘veeleer technocratisch’ en
bekijken het probleem lineair, waarbij enkel het CO2-lijntje belangrijk is. De
boeken ademen een volautomatische besluitvorming uit: draai aan enkele knoppen
en het probleem is opgelost. Was het maar zo eenvoudig. De Franse gillets
jaunes vertellen een ander deel van dezelfde werkelijkheid (zie bv. ‘Waarom
gele hesjes niet met een bakfiets rijden’). Beiden laten het sociale aspect
onderbelicht. Hawken zegt aan ’t slot weliswaar kort iets over ‘verbinding’ en
pleit voor het ontwaken en in actie komen van de meerderheid. Noels schrijft
over de vijf (technische) drivers en tien enablers voor een succesvolle
overgang. Enablers zijn ‘ondersteunende factoren’, zoals klimaatonderwijs en
een stabiel en transparant beleidskader. Het zal niet volstaan: een échte
verandering is een sociale verandering. We zullen anders moeten wonen,
verplaatsen, verwarmen, herverdelen. Hoe zal de overheid de sociale
ongelijkheid beperken?
Het hele systeem
moet op de schop. Hoe dat kan, vind je bv. bij Jan Rotmans, ‘Omarm de
chaos’. Catherine Hayhoe zoekt in ‘Hoop
voor het klimaat’ naar perspectief door het voeren van gesprekken met alle
types van mensen. In de jaren tachtig was het een verhaal van ‘Zorgen voor
morgen’, intussen is het veeleer ‘Zorgen van vandaag’. Alexander De Croo zal
dan, net zoals bij de corona-aanpak, opnieuw zijn ‘ploeg van 11 miljoen’ moeten
bovenhalen: een ploeg waar iedereen van harte deelneemt, intens geëngageerd is,
zich belangeloos inzet voor het geheel en kiest voor een ander wereldbeeld.
https://lemniscaat.nl/boeken/regeneration
Verscheen op de
site van BBL op 3 februari 2023
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/hoop-berekend-twee-boeken
