Nan Spepherd
Velen leggen het begin van de liefde voor het landschap graag bij Petrarca,die de Mont Ventoux beklom (26 april 1336) en de omgeving lyrisch beschreef. Maar ook Nan Shepherd zette de toon met haar beschrijvingen van de natuur in haar nabije omgeving, de Schotse hooglanden. De bergen, plateaus, rivieren en meren hebben, hoe kan het ook anders, namen waar je tong over struikelt, zelfs zonder een glas whisky.
Het boek van Nan Shepherd lag lang onder het stof. “Nan” staat voor “Anna”. Ze studeerde af in 1915, onderwees Engels, schreef, en wandelde héél veel in haar omgeving. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog schreef ze een boek “The Living Mountain”. Haar uitgever keilde het in de prullenmand. In 1977 werd het dan toch uitgegeven. En pas in 2020 kreeg het boek een Nederlandse vertaling.
De levende berg bevat prachtige beschrijvingen van de omgeving. Nans teksten zijn geen bombastisch proza, het is veeleer sober, en ze probeert zo precies mogelijk haar indrukken weer te geven. Ze vertaalt de sfeer met beschrijvingen als “in de roerloosheid van een intense zomerhitte”. Het tweede wat opvalt is haar kennis over de natuur in haar omgeving. Ze kent de wegels, de waterlopen, de meertjes, de plateaus, de viewpoints, de overhangende rotsen, de stroomrichtingen, de geografie, de geologie, de wolken, het weer, vooral de ruwheid en de grilligheid, en ze deelt die kennis graag. Het boek is opmerkelijk omdat het zo veel meer bevat. Ze beseft als geen ander dat natuur en landschap ook waardevolle eigenschappen kunnen hebben als “ontoegankelijkheid” en dat de exclusiviteit waardevol is voor mensen die eenzaamheid appreciëren. Ze beschrijft hoe je best kijkt opdat je het best de natuur kan ervaren. Ze bewondert en toont diep respect.
Ze dicht de berg (en zijn omgeving) ook tal van eigenschappen toe die je aan een dier of een mens toeschrijft. De ene berg is een reus, een andere beschrijft ze met begrippen als “een logge rug, muil en slagtanden”, wat verder staat de ronduit merkwaardige zin “Water babbelt.” Wat verder schrijft ze dat de berg zijn waardigheid ontleent aan zijn enormiteit. Ze zet nog een stap verder en praat over het rationeel ongrijpbare. “Water … zoals alle diepe mysteries is het zo eenvoudig dat het me bang maakt”. Elders beschrijft ze hoe ze samen met een gezellin in een meer waadt. “Ik waadde langzaam terug naar het ondiepe water. Er was niets wat het waard leek om gezegd te worden. Mijn ziel was even naakt als mijn lichaam.” Nan Shepherd schrijft ergens “omdat de berg niet sprak” en juist daarom geeft zij de berg, haar berg, een identiteit. Het maakt haar berg tot een levende berg, tot een persoon die ze koestert.
Het is genoegzaam bekend: schrijvers inspireren schrijvers. Net als bij een rivier kan de oorsprong van een gedachte intrigerend zijn, maar er is niet steeds één unieke, helder afgelijnde bron. Het boek bevat ook een uitgesponnen inleiding van Robert Mcfarlane, bekend van bijvoorbeeld “de laatste wildernis” en “de oude wegen”. Hij duidt het belang van het boek, en legt uit waarom Nan Sheperd zijn muze is. De beschrijvingen, de waarnemingen, de beschouwingen, de filosofische gedachten, het mystieke, het zen-gehalte,…
Intussen liggen er stapels literatuur van mensen die de natuur waarderen. Kortom, Nan Shepherd heeft onbewust een literatuurberg geïnspireerd. Bovendien heeft Nan Shepherd onmiskenbaar bijgedragen aan de maatschappelijke erkenning van natuur. Ze voelt zich één met de natuur en denkt vanuit die eenheid. Ze geeft de berg een stem, voor haar is het een persoon en een persoon heeft rechten. De stap naar de rechtspersoonlijkheid is dan ook snel gezet. Shepherd heeft dus niet enkel een literatuurberg geïnspireerd, ze heeft ook bijgedragen aan het toekennen van een rechtspersoonlijkheid aan de natuur.
https://www.singeluitgeverijen.nl/de-arbeiderspers/boek/de-levende-berg/
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/5-decennia-milieubeweging-5-boeken
Deze tekst verscheen op de site van BBL op 1 oktober 2021
