Onze huisrecensent Johan ging op stap in de natuur, met drie zonderlinge boeken als kompas. Van biologie tot bloembed, van Andalusische heuvel tot Vlaamse achtertuin: drie eigenzinnige auteurs tonen hoe rijk, grillig en leerzaam de natuur blijft, zolang we de moeite nemen haar echt te leren kennen. Misschien leidt dat ook tot meer zorgzaamheid?
Het geduld van de bloemen, Stefan Brijs
Een vluggertje naar Malaga. Dat betekent doorgaans: het
vliegtuig in en uit, snel naar de stad, je onderdompelen in de aangename
temperatuur, zon, zee en glaasje wijn opdoen, iets eten, even shoppen en de
oude stad induiken, en dan snel terug, want het werk wacht niet. Stefaan Brijs
houdt van Malaga en de omgeving errond, maar op een andere manier. Een tiental
jaar geleden verkaste hij samen zijn gezin en fluwelen pen naar de heuvels
nabij Malaga en dompelde er zich onder in de natuur. Het geduld van de bloemen
is zijn derde boek waarin de natuur van zijn nieuwe directe leefomgeving het
onderwerp is. Telkens verlegt hij grenzen, verkent nieuwe terreinen, maakt
nieuwe vrienden. Brijs gaat op pad en op zoek, niet met allerhande appjes, maar
door zich geduldig aan talloze naslagwerken te zetten. Wellicht speelt hierin
mee dat hij vroeger voor de klas stond als onderwijzer, wat je ook merkt aan de
levenswijsheden die hij graag deelt. Brijs blijft een verademing. Hij adoreert,
berispt, registreert, bestudeert en onderwijst.
Hij wordt boos als hij vaststelt dat de natuur aftakelt en
wijst naar de oorzaak: grootschalige, kapitaalintensieve landbouw. De overvloedige
avocadoteelt slurpt er gigantische hoeveelheden water op. Wat verderop ligt de
zogenaamde 'plastieken driehoek', de groententuin van West-Europa, tsjokvol
Noord-Afrikaanse arbeiders die voor een hongerloon in de moordende hitte
werken. Toch blijft het boek aangenaam om lezen; zelfs Brijs' boosheid onthaal
je warm. Opmerkelijk is het slot: hij beschrijft hoe de klimaatverandering in
de vorm van stormen en overstromingen vorig jaar in zijn leven indrong en de
halve buurt van tafel veegde. Zijn dichterlijke taal blijft een streling:
Net als vele natuurminnaars werd hij niet vrolijk van Turkse
tortels en hun voortdurende ‘oe-óé-oe’, het geluid dat hij associeert met het
afkalven van de biodiversiteit en de vervlakking van zijn nabije omgeving.
Tenminste, tot een bevriende bioloog hem leerde om anders te luisteren: de
Turkse tortel zingt namelijk ‘‘I love you”.
https://www.atlascontact.nl/boek/het-geduld-van-de-bloemen/
Ontwerp je eigen ecologische siertuin, Herman Dierickx
Tuinboeken willen de lezer verleiden. Niet moeilijk: wie wil
niet elke dag in bloemenpracht vertoeven? Vele boeken reiken je verleidelijke
foto’s aan, meestal vergezeld door enkele noodzakelijke tekstblokjes. In
Ontwerp je eigen ecologische siertuin, het boek van Herman Dierickx, is dit
niet zo: het wil je verleiden door inhoud. En hoé: in dit zeldzame juweeltje
krijgt de lezer veertig jaar kennis en ervaring op een schoteltje aangeboden.
De uitermate belezen Hermans heeft ogenschijnlijk de halve bib van de
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging
in zijn literatuurlijst opgenomen, net als tal van
overheidspublicaties. Opmerkelijk genoeg bedankt hij niet alleen de honderden
mensen wiens pad hij kruiste de afgelopen 40 jaar, maar ook de natuur zelf.
Nederigheid siert. Merkwaardig detail: hij schreef zijn boek in een
appartement, drie hoog, waardoor hij steeds in de tuinen van anderen kon zien.
Herman Dierickx houdt niet van compromissen. De robotmaaier,
een machine die inmiddels veelvuldig opduikt in Vlaamse tuinen, noemt hij
zonder meer ecologische marteltuigen. Wat biedt hij dan wel? Een pleidooi voor
kennis, te beginnen met "ken je eigen tuin", informatie en inzicht vanuit
een heldere visie. Schimmelaantrekkers, verkoelende planten,
koolstofverzamelaars, microklimaatplanten, groeibogen, Ellenbergwaarden, enten
van bloemenweiden, uitgebreide soortenlijsten: hij blijft onophoudelijk
informatie aanbieden. Die is overvloedig en netjes geschikt, ideaal om tal van
lange winteravonden mee te vullen, wegdromend van een nieuwe, ontluikende
lente.
https://noordboek.nl/boek/ontwerp-je-eigen-ecologische-siertuin/
Al wat leeft, Jason Roberts
Met Al wat leeft, bewijst Jason Roberts dat "1 +
1" soms toch "3" is. Hij schrijft niet één, maar twee
biografieën, plaatst beiden in hun maatschappelijke context, en verweeft de
levensverhalen van twee mannen die elkaar nooit hebben ontmoet ineen. Het gaat
hier om Carl Linnaeus en Georges-Louis Leclerc, graaf de Buffon, beiden geboren
in 1707, de een in Zweden en de andere in Frankrijk, ruwweg een
‘classificeerder’ en een ‘denker’, de een recht door zee, de ander een gewiekst
opportunist. Terwijl Linneaus vandaag veel bekender is, aarzelt Roberts niet om
de échte denker Buffon hoger in te schatten. Hij beschrijft meeslepend en in
detail de levensverhalen en karakters van beide mannen, inclusief details,
zoals hoe Linnaeus zijn meisjes scholing ontzegde en Buffon zijn vrouw koos
vanwege haar karakter en niet vanwege van haar positie.
Hoe die twee levens, 1+1, toch 3 opleveren? Omdat Roberts
niet alleen de denk- en werkwijze van beide mannen beschrijft: in de contrasten
daartussen liggen eigenlijk alle cruciale kwesties van de latere biologie
besloten – toen nog natuurhistorie genoemd: stabiliteit en verandering,
intrinsieke kenmerken versus aanpassing aan de omgeving, aangeleerd of geërfd
gedrag, en zelfs de persistente scheiding tussen plant- en dierkunde, toen nog
botanica versus zoölogie. In het laatste deel trekt Roberts de lijn van beide
18e-eeuwers door naar de grote namen van de 19e eeuw, Darwin en Mendel. Met het
begrip "web of life" wordt in de 20e eeuw helemaal duidelijk dat het
‘complexisme’ van Buffon de werkelijkheid meer recht doet dan de
classificatiedrift van Linnaeus.
Het boek kreeg na zijn publicatie in 2024 de Pulitzerprijs.
De dit jaar verschenen Nederlandse vertaling is soms wat slordig en verwarrend.
Zo wordt het begrip ‘lens’ gebruikt (“de lens van de onveranderlijkheid”) waar
‘denkkader’ of ‘paradigma’ duidelijker was geweest. Later bezigt Roberts ook het
woord ‘doctrine’. Hoe dan ook: Roberts diept een fraai staaltje
wetenschapsgeschiedenis op, en laat zien hoe wat gisteren in steen gebeitelde
waarheid was, vandaag controversieel wordt en morgen een vooroordeel blijkt.
https://www.hollandsdiep.nl/boek/3044/jason-roberts-al-wat-leeft.html
De tekst verscheen op de website van BBL op 9 oktober 2025
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/drie-eigenzinnige-omgevingsboeken
