Het verhaal van de twee waterglazen die elk voor 50% gevuld werden met water, is alom gekend. “Halfleeg” en “halfvol” zijn begrippen die niet enkel iets vertellen over het glas en het water, maar vooral over de manier waarop je naar de werkelijkheid kijkt. Sunil Amrith en Koen Schoors vinden elkaar als het gaat over de enorme negatieve impact van fossiele brandstoffen op de aarde. Maar, Sunil kijkt terug, Koen vooruit; Sunil verpulvert de hoop, Koen prijst ze de hemel in. Beiden prof, de ene in Amerika, de andere in Europa, de ene bedelft je onder wetenschappelijke referenties de andere vermeldt niets, kortom, een intellectuele spreidstand. Lig je als lezer dan ongemakkelijk of comfortabel in het midden van het bed?
De brandende aarde, hoe de mens de aarde veranderde, Sunil
Amrith
‘Als we de hoge berg vragen om zijn hoofd te buigen, moet
die dat doen! Als we de rivier vragen om te wijken, moet die dat doen’, een
legendarische uitspraak van Mao Zedong (1958), kort nadat hij zijn ‘Grote
Sprong Voorwaarts’ had aangekondigd. Het is volgens Sunil Amrith een van meest
treffende uitspraken die de attitude van de mens ten opzichte van zijn omgeving
duidt. Zijn wetenschappelijke vraag is: ‘Hoe is het mogelijk dat een kleine
minderheid is gaan geloven in de illusie van het heer en meester zijn?’
Als je opgewekt wil worden (of blijven!), lees je beter een
ander boek. Als je inzicht wil, is het aanrader. Enige volhardendheid als lezer
is een niet te versmaden voordeel. Sunil Amrith gebruikt één spijker en daar
slaat hij op, onophoudelijk. De mens vernietigt zijn omgeving, vooral door het
gebruik van fossiele energie. Dat is zijn ene spijker, en op die spijker slaat
hij. Hij stapelt feiten en biedt context. Hij gebruikt graag een beladen taal,
ratelend, de ene moker na de andere, feit gestapeld op feit. Gelukkig adoreert
hij Braudel en brengt hij alle feiten mooi samen en laat de lezer (ook) naar de
mechanismen kijken. Hij schrijft over vernietiging, hebzucht, uitmoorden,
terrorisme, genocide, ecocide, biocide, terracide, … Zijn verhaal omvat op
hoofdlijn de laatste 800 jaar, met vooral aandacht voor de laatste 100 jaar. De
rode lijn in zijn boek is de wijze waarop fossiele brandstoffen de wereld vernietigen.
Sunil Amrith is historicus en doceert aan de School of
Environment aan Yale. Hij voegt bijna 100 pagina’s toe met noten,
illustratieverantwoording en een gedetailleerd register. Hij groeide op in
Singapore wat er wellicht toe bijdraagt dat hij ruimer kijkt dan enkel Europa
en Noord-Amerika, een erg te appreciëren voordeel. Als hij het bijvoorbeeld
heeft over de Hoge Aswandam (Egypte), praat hij ook over de Tungabhadradam, de
Bhakradam en de Hirakuddam (alle drie in India). Hij heeft stapels wetenschappelijke
literatuur doorworsteld en citeert graag uit films en boeken. Hij laat je
meelezen en meekijken naar Arendt, Ghandi, Ehrlich, Carson, Saro Wiwa, Chico
Mendez en ga maar door. Zijn belangrijkste les? “Er kan geen onderscheid meer
zijn tussen de crisis waar het leven op aarde zich in bevindt en onze zorgen om
gerechtigheid en vrijheid.” En wat waren de woorden die in Greta Thunbergs mond
werden gelegd nadat ze met een hulpkonvooi naar Gaza reisde, werd opgepakt en
vrijgelaten? “Alles hangt met elkaar samen. Er is bijna niets dat zo schadelijk
is voor het klimaat als oorlog en ecocide", verduidelijkt ze. "Ik ben
een klimaatactivist omdat ik geef om mensen en om het welzijn van de planeet.
Duurzaamheid gaat hand in hand met gelijkheid, vrijheid en rechtvaardigheid.”
https://www.singeluitgeverijen.nl/athenaeum/boek/de-brandende-aarde/
Alles wordt anders... en beter, Koen Schoors
Koen Schoors is zeker: 70 jaar, de maatschappij belandt in
een crisis en de wereld kantelt. Geen klimaatcrisis en/of een
biodiversiteitscrisis, nee hoor, een trits crises vallen samen. Wat volgt, is
een stevige sociale verandering. Hij gelooft niet in een deterministische kijk,
maar het wordt ook geen strandvakantie. Wel is hij zeker van een stevige
‘padafhankelijkheid’, keuzes uit het verleden zijn mee bepalend voor de
toekomst. Keuzes maken we samen, dus omschrijft hij zijn boek als ‘fundamenteel
onzeker en allesbehalve onschuldig’. Zijn hoofddoel? Prikkelen dat we zelf
nadenken, een zin naar ons hart. En juist dat maakt het boek van Koen Schoors
zo aangenaam, hij denkt zelf. Hij doorprikt drogredenen, hij kijkt anders naar
diezelfde werkelijkheid. Hij blijft natuurlijk een econoom, maar eentje die
helder schrijft, toegankelijke voorbeelden aanreikt en vindt dat iedereen
gelijke kansen verdient. Wat lastig voor een zoekende lezer: je vindt nergens
literatuurverwijzingen, een biografie noch een uitgebreide lijst noten.
Koen Schoors pleit voor een systeemomslag, een duurzaam en
goedkoper systeem. Hij brengt een opvallend positief verhaal, het boek is
doordrenkt van de idee “yes we can”. Hij ziet tal van mogelijkheden: plaats
zonnepanelen, plaats windmolens, ga duurzamer wonen, kies voor buurtoplossingen
(bv. warmtenetten), kies voor coöperaties, kies voor diensten in plaats van
eigendom. Kortom, de gekende lijst vanuit sociale hoek. Zijn (begrijpelijke)
appreciatie voor Piketty versterkt dit. Elders pleit hij voor kleine modulaire
kernreactoren, een oplossing die veelvuldig naar voor geschoven wordt door
mensen die de technologie niet alleen alle kansen willen bieden, maar er
meestal van uitgaan dat technologie alles zal oplossen. Hij schuift de
oplossing naar voor samen met nieuwe netwerken voor CO2, waterstof- of
elektriciteitsdistributie. Hij pleit ook voor het inzetten van de Europese
Centrale Bank in voor duurzaamheid en het gebruik van diverse financiële
instrumenten. Kortom, Schoors is moeilijk in een vakje te stoppen (hij denkt
zelf!) en houdt veel mogelijkheden op. Telkens kijkt hij naar de financiële
en/of economische gevolgen. Hij is en blijft econoom en zijn belangrijkste punt
is de omslag naar een circulaire economie met regionale clusters van bedrijven
en een hoge strategische autonomie. Koen Schoors neemt graag en regelmatig deel
aan het publieke debat, o.m. via columns. Hij is welbespraakt en verkiest
heldere standpunten, zijn taalvaardigheid is een voordeel. Je leest dus zinnen
zoals “Niets hiervan is noodzakelijk, logisch of onafwendbaar”, “de
ontnuchterende onderliggende waarheid”, “de spreidstand tussen wat we over
onszelf denken en wat we echt realiseren is wonderlijk groot”. Kortom, iemand
die prikkelt opdat we ook zelf denken en niet luisteren naar drogredenen,
welbespraakt is en graag heeft dat we de zon in ons hart laten komen. Wat
willen nog meer?
https://www.borgerhoff-lamberigts.be/shop/boeken/alles-wordt-anders
De tekst verscheen op de site van BBL op 16/11/2025, https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/halfvol-en-halfleeg-twee-klimaatboeken-over-de-toekomst-van-onze-planeet
