Jason Roberts
Met Al wat leeft, bewijst Jason Roberts dat "1 +
1" soms toch "3" is. Hij schrijft niet één, maar twee
biografieën, plaatst beiden in hun maatschappelijke context, en verweeft de
levensverhalen van twee mannen die elkaar nooit hebben ontmoet ineen. Het gaat
hier om Carl Linnaeus en Georges-Louis Leclerc, graaf de Buffon, beiden geboren
in 1707, de een in Zweden en de andere in Frankrijk, ruwweg een
‘classificeerder’ en een ‘denker’, de een recht door zee, de ander een gewiekst
opportunist. Terwijl Linneaus vandaag veel bekender is, aarzelt Roberts niet om
de échte denker Buffon hoger in te schatten. Hij beschrijft meeslepend en in
detail de levensverhalen en karakters van beide mannen, inclusief details,
zoals hoe Linnaeus zijn meisjes scholing ontzegde en Buffon zijn vrouw koos
vanwege haar karakter en niet vanwege van haar positie.
Hoe die twee levens, 1+1, toch 3 opleveren? Omdat Roberts
niet alleen de denk- en werkwijze van beide mannen beschrijft: in de contrasten
daartussen liggen eigenlijk alle cruciale kwesties van de latere biologie
besloten – toen nog natuurhistorie genoemd: stabiliteit en verandering,
intrinsieke kenmerken versus aanpassing aan de omgeving, aangeleerd of geërfd
gedrag, en zelfs de persistente scheiding tussen plant- en dierkunde, toen nog
botanica versus zoölogie. In het laatste deel trekt Roberts de lijn van beide
18e-eeuwers door naar de grote namen van de 19e eeuw, Darwin en Mendel. Met het
begrip "web of life" wordt in de 20e eeuw helemaal duidelijk dat het
‘complexisme’ van Buffon de werkelijkheid meer recht doet dan de
classificatiedrift van Linnaeus.
Het boek kreeg na zijn publicatie in 2024 de Pulitzerprijs.
De dit jaar verschenen Nederlandse vertaling is soms wat slordig en verwarrend.
Zo wordt het begrip ‘lens’ gebruikt (“de lens van de onveranderlijkheid”) waar
‘denkkader’ of ‘paradigma’ duidelijker was geweest. Later bezigt Roberts ook het
woord ‘doctrine’. Hoe dan ook: Roberts diept een fraai staaltje
wetenschapsgeschiedenis op, en laat zien hoe wat gisteren in steen gebeitelde
waarheid was, vandaag controversieel wordt en morgen een vooroordeel blijkt.
https://www.hollandsdiep.nl/boek/3044/jason-roberts-al-wat-leeft.html
De tekst verscheen op de website van BBL op 9 oktober 2025
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/drie-eigenzinnige-omgevingsboeken
