De wolf spreekt al eeuwenlang tot de literaire verbeelding. Was het polariserende dier eigenlijk altijd al een metafoor voor onszelf? De Vlaamse wolf was niet altijd zo mediageniek. Ten tijde van de Franse annexatie beloofde de Code Napoléon (het Franse burgerlijke wetboek) een vergoeding (‘beloning’) aan ieder die een wolvenkop bezorgde aan het gemeentebestuur. Naar verluidt verscheen er enkele jaren later een aanvulling, exclusief voor België: ‘Verboden om wolven te kweken’. Ook toen was er geen gebrek aan creativiteit en opportunisme. De laatste jaren duiken er terug wolven op in Vlaanderen. Ze vinden een geschikte biotoop, maar ervaren later noodgedwongen dat hun ‘betovergrootouders’ niets verteld hebben over het verkeer. Wellicht hadden ze het te druk met geitjes tellen of roodkapjes oppeuzelen.
Wolven hebben een inspirerend roedelgedrag. Blijkbaar
brengen vele Belgische atleten en hun coaches nogal wat tijd door in de
dierentuin op zoek naar een naam voor hun team. Na ‘The Wolfpack’ (het
wielerteam van Patrick Lefevere, 'The Godfather') zijn er nu ook ‘Red Wolves’,
het Belgische handbalteam voor mannen. De samenwerking van een wolvengroep
trekt duidelijk aan, die verhoogt de efficiëntie en vooral de effectiviteit. De
wolf inspireert ook de culture wereld, gaande van sprookjes en legendes tot
romans. Het mediagenieke karakter inspireerde Cees van Kempen voor het maken
van een film en een boek. Knap om zo’n schuw dier zo mooi in beeld te brengen.
In deze rubriek kwamen al ‘wolvenboeken’ aan bod, nl. ‘Ooit waren er wolven’
van Charlotte McConaghy’ en ‘Het wolvenboek’ van Pieter Feller en Louize
Perdieus. Nu de wolvenwelpjes alweer dartelen op de (Limburgse) heide verdiepen
we ons even in drie recente(re) wolvenboeken.
‘Wolven op het ruiterpad. Over mensen en andere
roedeldieren’ - Tijs Goldschmidt
Goldschmidt is opgeleid gedragsbioloog en adept van Niko
‘projecteer geen menselijke gevoelens op dieren’ Tinbergen. Hij is een groot
bewonderaar van Darwin, reisde de halve wereld rond, heeft een sterke interesse
in tribale gemeenschappen, en vooral, hij heeft een eigen, soms controversiële,
mening (‘exoten doen niet veel kwaad’). Goldschmidt kijkt graag naar de wereld
om zich heen en fileert het gedrag van mensen, inclusief zichzelf (‘ik had me
niet gedragen als een goed afgerichte Tinbergenetholoog’). Hij zet zijn
‘biologenbril’ op en verwijst graag naar de vele boeken en onderzoeken die hij
gelezen of nauwgezet geanalyseerd heeft.
Het boek bevat veel essays die eerder gepubliceerd werden in
NRC Handelsblad, meestal in een geactualiseerde versie. Sommige gaan over
wolven, waarin hij onder meer één van zijn stokpaardjes boven haalt, namelijk
het vergelijken van de dierenwereld, in dit geval een wolvenroedel, met de
christelijke cultuur. Hij schuwt geen enkel onderwerp en schrijft onder meer
over de zelfverzekerdheid van het antropocentrisme, de kolonisatie, kunst,
kleding (Van Beirendonck en de Papoea’s) en de registratie van asielzoekers. In
zijn essay over de geschiedenis van de intelligentiemeting beschrijft hij
haarfijn hoe onderzoekers raciale verschillen baseerden op het vullen van lege
schedels (hilarisch én onthutsend pijnlijk). In zijn essay over de
digitalisatie in de Koninklijke Bibliotheek gaat hij voor de Darwinbril en
gebruikt begrippen als ‘kennisverwervend proces’, ‘culturele selectie’,
‘culturele diversiteit’, ‘genetische transmissie’ om het denkpatroon te ontwarren.
Niet verwonderlijk dat als je beschikt over een vlotte pen en heldere,
onderbouwde analyses neerschrijft dat je in de prijzen valt. Hij kreeg
inmiddels de PC Hooft-prijs voor zijn hele oeuvre.
https://singeluitgeverijen.nl/athenaeum/boek/wolven-op-het-ruiterpad/
Wolvenkoorts - Kerstin Ekman
Dat het in de ogen van een dier kijken en je leven
veranderen, geen garantie is dat je BBL-voorzitter wordt, ervaart Ulf Norrstig,
een ouwe knar, in een klein dorp in Zweden. Hij ondergaat de doordringende blik
van een grote jonge wolf. Zijn leven staat plots stil en hij kijkt achterom.
Was het wel goed om als boswachter nauwgezet de beleidskeuzes voor
grootschalige productiebossen (‘houtakkers’) uit te voeren? Heb ik de jacht in
mijn dorp wel goed georganiseerd ('vlees oogsten in de natuur’), en vooral behartigd?
'Wolvenkoorts' is een verhaal over een ‘ouderende’ man in een dorp. Kleine
zaken maken het verschil, en als je levenseinde meer nabij is, wordt kiezen
tussen (schijnbaar) onbelangrijke en belangrijke zaken eenvoudiger. Ekman is
een gelauwerd (thriller)auteur. Sfeerschepping én het opdrijven van de spanning
is ze niet verleerd. Ditmaal wordt er geen mens geliquideerd, wel een wolf. De
gedode wolf leidt tot een escalatie, zowel fysiek als sociaal. Ulf (her)vindt
zijn vrouw, en wordt gedwongen om genuanceerde keuzes te maken in een kleine
gemeenschap. Een confronterend slot.
https://www.amboanthos.nl/boek/wolvenkoorts/
Het geluk van de wolf - Paolo Cognetti
Nu Paolo Cognetti ‘hot’ is in Vlaanderen na de verfilming
van zijn boek ‘De acht bergen’, komt zijn ‘Het geluk van de wolf’ snel in beeld
om het wolvenboekdrieluik af te sluiten. Toch vervult de wolf enkel een
bijrolletje in het decor. Qua thema’s is het helemaal een bergboek,
afhankelijkheid van de natuur, stilte, bescheiden, innerlijke zoektocht,
intrinsieke waarden, beslotenheid van een lokale gemeenschap. Het verhaal is
eenvoudig: een schrijver en een kunstenaar (beroepen van op emotie
georiënteerde mensen) zoeken een nieuwe zingeving, ontmoeten elkaar en verlaten
elkaar. De omgeving verhoogt de intensiteit en de diepgang van de zoektocht.
Zoals voorspelbaar botst de beslotenheid van de lokale gemeenschap met
nieuwkomers, uiteraard in stilte. Het boek kabbelt als een meanderend beekje
doorheen het dorp, met veel aandacht voor beschrijvingen, met een zachte,
afgeborstelde taal, nu en dan aangevuld met wat plattitudes over bergbewoners.
Cognetti laat bij velen onontloken verlangens openbloeien en verleidt met zijn
beeldende taal over mystieke bergtoppen. Zoals Robert Macfarlane betoogde, het
is en blijft een illusie.
https://www.debezigebij.nl/boek/het-geluk-van-de-wolf/
Verschenen op de site van BBL op 29 maart 2023
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/een-roedel-van-wolvenboeken
