Christian Grataloup
Als er één “kaartennaam” is waar je in Europa niet om heen
kan, dan is het die van Christian Grataloup. Op al zijn boeken lees je op de
achterflap dat hij geograaf is en inmiddels emeritus-hoogleraar aan de
Université Diderot in Parijs. Hij is een historisch geograaf. Hij heeft niet
enkel toegang tot een gigantische hoeveelheid informatie, hij leidt ook een
groep mensen die met de regelmaat van een klok een oerdegelijk boek maken. In
2023 verscheen bij Nieuw Amsterdam (inmiddels Park Uitgevers) de Atlas van de
aarde en de mens, in 2024 de Atlas van de wereldgeschiedenis en in 2025 Van
savanne tot stad. In september van dit jaar verschijnt, volgens de planning,
Atlas van het heelal en de sterren, een boek gemaakt samen met Pierre Léna.
Oei, zó veel keuze? We maken het je wat makkelijker. Als je graag overweldigd
wordt door historische kaarten, prachtig voorgesteld, mooie chronologisch, én
niet te veel tekst, kies dan voor Atlas van de wereldgeschiedenis. Lees je
liever een verhaal, kies dan voor Van savanne tot stad.
“De wereldgeschiedenis heeft een geografie. Deze geografie
heeft een geschiedenis,” zo vat hij zijn boek samen. Hij schrijft over een
“geweven web van netwerken,” samenlevingen, buren, landen, vertalers en
tussenschakelaars, en combineert dat web met zijn geografische dimensie. Het
boek is een overweldiging van feiten. Thema’s om van te proeven? Migratie,
Würm-glaciaal, genetische mutaties, populaties, domesticatie, sedentaire leven,
zeespiegelstijging, dateringsmethoden, islamisering, herbebossing van Amerika,
de massale sterfte van Amerika na het ongevraagde contact met Europeanen, de
illusie van klimaatdeterminisme, de verspreiding van de mondiale rijstbouw, de
jacht op de edelmetalen, de verspreiding van de fossiele brandstoffen, maar ook
islamisering en de verspreiding van het boeddhisme en het confucianisme en
globaliseringsprocessen. En heel veel andere zaken. Voeg daar nog een
duizelingwekkend aantal plaatsnamen en tijdstippen aan toe en je kan beginnen.
Het is een ronduit stevig boek, 461 pagina‘s, vooral tekst,
aangevuld met een honderdtal zwart-witkaarten en 64 kaarten in kleur, dikwijls
met behoorlijk uitgebreide bijschriften. Omwille van de leesbaarheid verkoos
hij om noten en biografie achterwege te laten. Het is een boek van een
wetenschapper: je vindt dus een gigantische stapel feiten. De meerwaarde?
Grataloup kijkt telkens naar de context, hij legt verbanden, hij brengt kennis,
die voortdurend wordt geactualiseerd op basis van nieuwe vondsten en
wetenschappelijke ontwikkelingen, uit een lange periode samen en giet dit in
een genuanceerd verhaal. Leuk is dat hij nu en dan graag speculeert, hij noemt
het zijn “what-if”-uitstapjes, zoals bijvoorbeeld eentje met als titel “Wat als
de lama een koe was geweest?” Uiteraard meldt hij dit uitdrukkelijk als hij de
wetenschappelijke zekerheden achter zich laat. Nu en dan geeft hij een
duidelijke mening. “Als er ergens een verkeerde afslag is genomen, dan was het
zonder meer de keuze eind achttiende eeuw om massaal kolen te gaan verbruiken.”
Dit boek is een intellectueel testament om in te verdrinken.
Verschenen op de site van BBL op 25 april 2025
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/verandering-kaart-gebracht-twee-atlassen
