Thijs Lijster
Barbuba, een eiland in de Caraïbische zee. Je kent dat,
rust, stilte, een handvol bewoners, blauw, zon, witte stranden en nog van die
dingen. Paradijselijk, tropische stormen en zeespiegelstijgingen laten we even
buiten beeld. Barbuba kwam begin november 2023 in het nieuws. Een aantal
kapitaalkrachtige individuen en groepen ontfutselt grond voor zichzelf, hoewel
het volledige eiland aan de gemeenschap toebehoort. De ‘meente’ was weer even
wereldnieuws. Meenten zijn menselijke samenlevingsvormen waarin voedsel,
gereedschappen en kennis gedeeld en gemeenschappelijk beheerd worden. Thijs
Lijster, kunst- en cultuurfilosoof aan de Rijksuniversiteit van Groningen,
maakte een boeiend boek over de meenten, een woord dat in onbruik raakte. Met
zijn andere boeken kaapte hij prijzen weg, ook journalistiek zit hij niet stil.
Het boek brengt veel samen, uiteraard kunst, cultuur en
filosofie, maar ook (mondiale) economie en politiek. Het leest vlot. Lijster is
erg gedreven en neemt een duidelijk standpunt in. Het kapitalisme is de oorzaak
van alle kwaad, zorgt voor een cascade van crises en ondermijnt de gemeenschap.
Merkwaardig, als alles misloopt en blijft mislopen - de IPCC-rapporten
vertellen al jaren hoe we het probleem moeten aanpakken - kijkt men naar de
kunst om nieuwe inspirerende beelden aan te reiken opdat mensen in beweging
komen. Met het boek wil hij een perspectiefwissel bekomen: wat als we de
meenten nemen als uitgangspunt voor een alternatieve politiek? Een meente
bekijkt hij heel ruim, dus niet enkel grondbezit maar alles wat ons bindt.
Als professor zet hij een mooi gestructureerd verhaal neer
waarbij hij voortdurend de rode draad bewaakt. Wat is een meente, hoe zit dat
historisch in elkaar, waarom is het systeem in elkaar gestuikt, is het praktijk
of een gedachte, wat bindt de meenten? Vijf delen en veertien hoofdstukken,
netjes geordend op een logische verhaallijn. Wat opvalt, hij geeft zelf aan dat
de hoofdstukken ook als afzonderlijke essays te lezen zijn, maar met de “nodige
stijlverschillen”. Een merkwaardig gebruik van het woord “nodig”. In sommige
delen neemt hij je op sleeptouw door de wondere wereld van Aristoteles,
Nietzsche, Kant, Arendt, Benjamin en Gramsci en het bijhorende technische
vocabularium, elders is hier niets van te bespeuren. Voor de ene lezer is de
variantie wellicht inspirerend, voor de andere is het een ongemakkelijk
hobbelig kasseienparcours. Gelukkig is het een aangename gedachte voor onder de
kerstboom.
https://www.debezigebij.nl/boek/wat-we-gemeen-hebben/
Deze tekst verscheen op de site van BBL op 6 december 2023
