Voel je het ook? Niet het korten van de dagen, die eerste sneeuw, niet de wind die door je handschoenen gaat. Nee, het is weer die tijd van het jaar dat onze huisrecensent Johan Van den Broek zijn eindejaarslijstje brengt.
23 boeken om als een echte adventskalender af te tellen tot
de eindejaarsdagen. Een lijst voor zij die houden van fleecedekentjes en
chocomelk, voor de plukkers, de wandelaars, de fietsers, bakkers, de
thuisblijvers, de systeemveranderaars. Een lijst voor zij die drie dagen voor
het feest nog een cadeau moeten vinden.
Voor de eeuwige studenten
Het hemelboek, over
weer, wolken en regenbogen - Sarah Devos
Herders en duivenmelkers turen voortdurend naar de hemel,
een onbegrensd wolkenparadijs. Ze hebben jarenlang nauwlettend gelet op alle
mogelijke oorzaken van weersveranderingen, informatie uitgewisseld en
opgeslagen. Volleerd lezen ze de nabije toekomst en sturen voortdurend hun
keuzes bij. Maar hoe doen ze dat? Sarah Devos ontfutselde hun geheimen en
maakte een hemels boek.
‘Het hemelboek, over weer, wolken en regenbogen’ is een
cursus. En toch is dit een uitstekend en aantrekkelijk boek. Het weer is een
zeer frequente gespreksopener, en bepaalt elke dag mee wat we doen of niet
doen. Het boek is een typisch “Sarah Devos product”. Sarah Devos liep cursus
bij Volkssterrenwacht Urania. De vakmensen plozen haar teksten minutieus uit en
staan garant voor de inhoudelijke correctheid. Ze schrijft en verzorgt de
illustraties, en deelt zo haar verwondering met de lezer. Het boek is tot in de
puntjes verzorgd en een bekoorlijk en intrigerend product.
Wat staat er nu allemaal in een cursus nefologie, ofwel
wolkenkunde? Je leest over de atmosfeer, aanlandige en aflandige winden,
luchtdruk, de straalstroom, de basiswolken (cirrocumulus, nimbostratus en nog
acht andere), Saharazand, orkaan, regenboog, poollicht en thermiek. Devos sluit
af met ‘klimaatalarm’. Frank Deboosere en zijn collega’s begrijpen wordt nu
kinderspel. De taal is erg speels (“Wat keert er aan de keerkring?”). En in
diverse kaderstukjes worden schijnbaar eenvoudige vragen beantwoord. Wat niet
verschilt van andere cursussen is dat kennen en begrijpen een (stevige)
inspanning vereisen. Die inspanning is alvast wederzijds.
https://www.standaarduitgeverij.be/boek/het-hemelboek-9789022337837/
Wiskunde - Ann Dooms
“Oedipus en Cleopatra zaten samen in bad. Plots riep
Cleopatra uit: ‘Joepie! Ik heb het gevonden, 2 + 3 = 4’.” Complete non-sens.
Maar hoe zit dat weer in elkaar? Waarom kan elke daklegger, met wat moeite, zo
precies een dak leggen met enkel een meter? Pythagoras. Een schitterend boek
voor pubers die het helikopterbeeld over wiskunde willen bijvijlen. Omdat ze
wellicht liever filmpjes kijken, zal het makkelijk belanden bij vijftigplussers
die in ’t geniep hun vervaagde kennis willen actualiseren.
Dooms is zonder twijfel bovengemiddeld intelligent, speelt
met taal en wiskunde en heeft een ondeugend trekje. Wie durft nu een boek over
wiskunde schrijven en ongegeneerd spreken over ‘absolute mindfuck’? Ze schrijft
regelmatig korte stukjes in De Tijd en telkens toont ze aan dat alles in ons
leven bepaald wordt door wiskunde, de koningin der wetenschappen. Ze legt
bevattelijk geometrie uit, de relatie tussen taal en rekenen, vertelt
honderduit over experimenten, de zwaartekracht, planeten, over tientallen
wiskundigen zoals Fibonacci, Galilei, Gauss, Stevin en Turing. Voor de
gepassioneerde reizigers legt ze zelfs de Hilbert-paradox uit. Of nog, in een
hotel met een oneindig aantal kamers is er altijd een kamer vrij voor een
nieuwe hotelgast. Hé? Lezen maar.
De combinatie van het helikopterbeeld, de bevattelijkheid
van de verhalen en vooral de speelsheid van de taal maken het een schitterend
boek. Wat te denken van titels als ‘pietje-precies’, ‘hangslot aan je digitale
pakje, ‘te weinig tijd’ … Met de titel “wie lui is, moet slim zijn” verlaat ze
met zwier het abstracte wiskundejargon. Om het in haar taal te vertellen: “Ze
vertelt een verhaal van ‘ia’ tot ‘ai’”.
https://www.borgerhoff-lamberigts.be/shop/boeken/wiskunde
Sporen &
vondsten, avontuurlijke veldgids voor de hele familie - Sarah Devos
Sarah Devos is beslagen in natuur, schrijft als de beste,
tekent graag en heeft een onuitputtelijke fantasie. Bovendien kan ze overal
slapen, naar eigen zeggen. Ze maakte al diverse natuurgidsen. Ze is
gepassioneerd door de verwondering die de natuur kan opwekken bij kinderen, en
juist die magie wil ze vatten in haar boek. Haar fantasie en vaardigheden
garanderen een puik resultaat.
Ze kiest resoluut voor een erg toegankelijk format, één
pagina voor elk onderwerp. Voor elk onderwerp gebruikt ze drie tot tien lijnen
tekst en een leuke tekening. Ze legt uit waarom een vossenhol en een dassenhol
zo wezenlijk verschillen, hoe je een buizerd van een rode wouw onderscheidt,
wat de verschillen zijn tussen het blad van een zomer- en een wintereik, hoe je
een paardenkastanje onderscheidt van een tamme kastanje, en ga zo maar door.
Juist haar fantasie maakt dit boek zo leuk. Ze vergelijkt het nest van een
winterkoninkje met een kampeerbusje, tekent een vorkje naast de staart van
diezelfde rode wouw, praat over wellness in de natuur maar ook over
vlooienbakken en een dramaqueen. O ja, er is één vogel die haar steevast aan
Tom Barman doet denken. Welke? Ren naar de boekhandel en je vindt het antwoord.
https://www.standaarduitgeverij.be/boek/sporen-vondsten-9789022338995/
Fascinerend leven,
een geschiedenis van de biologie - Johan Braeckman en Linda van Speybroeck
(red.)
Harde kaft, niet goedkoop, 742 pagina’s, kleine druk en tot
slot twee namen die spontaan met filosofie worden geassocieerd. Volgens de
titel gaat het nochtans over biologie. Op dat ogenblik weet je al met zekerheid
dat het boek veel meer biedt dan op een luie zaterdagochtend door een
weekendkrant-bijlage kuieren. De inleiding alleen al telt 20 pagina’s, de
bibliografie, de auteursinformatie en het register 80: tijd voor het échte
werk.
Het boek verscheen een eerste keer in 2013, en kreeg na een
lange incubatietijd een update en een verdieping. Het boek bevat 27 bijdragen
van een twintigtal auteurs, bijna allemaal academisch specialisten. De
bijdragen staan chronologisch, startend bij de oudheid en eindigend met de
toekomst. De keuze voor de biologie als discipline was – voor de auteurs - voor
de hand liggend: fysica was de wetenschap van de 20ste eeuw, biologie die van
de 21ste eeuw.
Wat wist Aristoteles over biologie en waarom bleef hij tot
in de middeleeuwen onaantastbaar? Wanneer werd de bloedsomloop ontdekt en welke
effecten had dit? Wie ontdekte de fotosynthese en hoe? Wat was de rol van
Jean-Baptiste Lamarck in de evolutiebiologie? Hoe legde Alexander von Humboldt
de basis van de ecologie? Welke rol zal ons brein spelen in de toekomst? De
vragen maken één zaak duidelijk, het gaat over veel meer dan louter biologische
feiten, het gaat over de context, de gedachtegang, de (maatschappelijke) kijk
op naakte feiten. De chronologie is een absolute meerwaarde. Elke bijdrage is
een weloverwogen puzzelstukje in een geheel waarbij het denken van één of meer
kernfiguren in een breder kader komt (bijvoorbeeld de vervlechting van biologie
met religie, wetgeving en mythologie). Al die erudiete schrijvers (bv. Hans
Mulder) laten meewerken, vraagt om een vooraf netjes uitgesponnen verhaal.
Uitmuntend werk van de redactie.
https://www.academiapress.be/nl/fascinerend-leven
Voor de systeemveranderaars
De winstparadox,
waarom de macht van supersterbedrijven onze economie ondermijnt - Jan Eeckhout
"Zij zijn groot en ik is klein, en da's niet eerlijk, o
nee" stamelde lang geleden het onthutste zwarte kuiken met een halve
eischaal op het kopje. De TV-serie verdween inmiddels, wellicht te klein in de
wereld van de grote spelers. ‘Eerlijk’ en ‘billijk’ zijn onbestaande begrippen
in de economie. Jan Eeckhout praat niet over het ‘Calimerocomplex’, wel over de
supersterbedrijven. Het enige motto in hun wereld is: ‘groot, groter, grootst’.
De winstparadox is eenvoudig. Snelle technologische
veranderingen creëren een enorm potentieel voor economische en sociale
vooruitgang. Innovatieve bedrijven verbeteren de efficiëntie en het comfort van
de burgers. In zijn boek documenteert Eeckhout dat we ons in een moderne versie
bevinden van Charlie Chaplins ‘Modern Times’. First movers ontwikkelen
marktmacht en verstikken concurrenten. Resultaat: aan de ene zijde zijn er lage
lonen, aan de andere zijde zijn er enorme winsten en hoge beurswaarden. Eeckhout
legt zich toe op het ontrafelen van de mechanismen doorheen de tijd.
Jan Eeckhout is een Belg (Aalst) en is inmiddels verbonden
aan de Princeton University. Hij wordt als ‘toonaangevend’ beschouwd. Hij
schrijft in het Engels, voor ons is er een vertaling in het Nederlands (oef).
Wat het boek zo mooi maakt, is dat hij alles illustreert met voorbeelden, zoals
Uber, Amazon, The Stones, Messi, Maria Callas, Warren Buffet, Black Rock, Bill
Gates, … Opmerkelijk, Jan legt het zo uit dat kassierster Deborah het begrijpt.
Nog leuker is dat Jan heel consequent is in zijn voorbeelden. In de eerste
pagina’s legt hij bijvoorbeeld een gsm-perikel gedetailleerd uit, in zijn deel
over de oplossingen breit hij hier op verder. Vraag aan Eeckhout hoe laat het
is, en hij geeft je niet enkel het tijdstip, hij vertelt je ook met Zwitserse
precisie hoe zo’n uurwerk werkt en aan welke knopjes je kan draaien om het
resultaat te beïnvloeden.
https://www.lannoo.be/nl/de-winstparadox
Voorbij de groei, het
leven na het kapitalisme - Tim Jackson
In 2013 publiceerden vader en zoon Skidelsky ‘Hoeveel is
genoeg?’. Meer dan tweeduizend jaar geleden gaf de Chinese filosoof Lao Tse al
het antwoord: ‘Dat genoeg genoeg is, is genoeg om te weten’. Het is de zin waar
Tim Jackson zijn boek mee afsluit – en samenvat.
Tim Jackson is niet aan zijn proefstuk toe. In 2010
publiceerde hij ‘’Welvaart zonder groei, economie voor een eindige planeet’,
inmiddels uitgegroeid tot een klassieker. Hij is directeur van het Centre for
the Understanding of Sustainable Prosperity en hoogleraar duurzame ontwikkeling
(Universiteit Surrey, Verenigd Koninkrijk). Het kapitalisme moet op de schop,
de ijzeren kooi van het consumentisme afgebroken, het bbp moet eindelijk (hij
verwijst herhaaldelijk naar Robert Kennedy) vervangen, en er moet een nieuw
maatschappelijke evaluatie en ordening komen. Hij pleit voor een
systeemverandering. En juist daar laat hij kansen onbenut. Velen kijken net
reikhalzend uit naar hoe zo’n samenleving er uit ziet, hoe ze georganiseerd is,
met welke emotie mensen hier mee omgaan. De mondiale aanpak van de
coronapandemie stemt Jackson hoopvol. Eens de bezorgdheid voldoende intens was,
namen diverse overheden tal van beslissingen in een kort tijdsbestek.
Jackson plaats economie in zijn maatschappelijke context en
wipt daarbij graag over historische, culturele en filosofische muurtjes (hij
kijkt bv. graag naar het Boeddhisme). Hij wordt omschreven als een ‘ecologisch
economist’, maar hij is vooral een bekommerd economist. Jackson citeert graag
en is belezen (Arendt, Nietzsche, Thoreau, Rousseau, …). Hij houdt van
kernachtige zinnen en biedt een boeiend narratief, haast als een speech. Daarom
wordt hij door velen geadoreerd. Zijn toon is beladen (zinnen zoals ‘de
duisternis kruipt over de horizon’) en houdt er van stereotiepen te
doorprikken. Hij prikkelt opdat we de kansen gebruiken die zich aandienen. Wat
te denken van zijn citaat van Shakespeare (1610): ‘Wat voorbij is, is proloog;
wat nog komt, is aan jou en mij’.
https://www.epo.be/nl/politiek-economie/5192-voorbij-de-groei-9789462673540.html
Waarom gele hesjes
niet met een bakfiets rijden, over klimaatverandering, ongelijkheid en beleid -
Wim Van Lancker & Adeline Otto
Wim van Lancker en Adeline otto zijn beiden verbonden aan
het Centrum voor Sociologisch Onderzoek van de KU Leuven. De uitgave maakt deel
uit van de ‘Klimaatessays’. Het boek telt 130 pagina’s, waarvan één vierde
‘eindnoten en bibliografie’. De auteurs maken enthousiast een maatschappelijke
keuze en gebruiken hun academische kennis voor een uitgebreide
wetenschappelijke onderbouwing.
De titel vertelt veel. Twee schijnbaar erg verschillende
groepen staan in dezelfde straat. Aan de ene kant de klimaatenthousiastelingen,
de hooggeschoolde, jongere generaties die progressieve en zogenaamd
postmaterialistische waarden als milieu, diversiteit, mensenrechten en zelfbeschikking
voorstaan. Aan de andere kant de gemiddelde oudere, lager geschoolde en minder
verdienende: veiligheid, zekerheid en inkomen staan voorop. Gele hesjes als
symbool van veiligheid, maar ook van revolte, boosheid en chaos.
Het boek is goed geschreven met tal van leuke titels (‘Een
electorale sirenenzang’, ‘De meerwaarde van Plopsaland’), heeft een stevige
onderbouwing en een uitgesproken standpunt. Ze kijken niet enkel naar de
officiële klimaatrapporten maar ook naar Wallace-Wells, iemand die graag
spijkers met koppen slaat. De sociale ongelijkheid wordt mooi uitgelegd en
verklaard: het beleid speelt mensen uit elkaar. Verdeel en heers. Een ander
beleid moet de ongelijkheid wegwerken en iedereen dezelfde kansen bieden. Zo
omarmen ook Gele Hesjes de bakfiets.
De toon en de vorm geven het essay soms een drammerig en/of
pamfletair karakter. Het is iets te veel op de Vlaamse markt georiënteerd. De
auteurs poneren hun standpunt als enige juiste keuze, ook al is die
maatschappelijke gezien het meest evident (rechtvaardig, billijk, respect). Ze
brengen niets nieuws, wel brengen ze de info mooi samen en kijken over het
muurtje. Leuk boek om je gedachten te ordenen en te laten zien dat groepen
mensen schijnbaar verschillen. Beter luisteren helpt. Doen we dat niet graag
met Kerst?
https://www.aspeditions.be/en/book/waarom-gele-hesjes-niet-met-een-bakfiets-rijden/18921
Voor de plaatjeskijkers
Wild van Europa, een
fascinerende blik op de allermooiste plekken - Wouter Pattyn
Wouter Pattyn verbaasde in 2014 met zijn unieke luchtfoto’s
van vele Vlaamse natuurgebieden. Zijn recente ‘Wild van Europa’ is geen relaas
van een misnoegde voorzitter van de EU of een verslag van een droom van
asielzoeker, nee, het is een kijkboek.
De subtitel legt de lat hoog. Wouter Pattyn reisde doorheen
Europa en selecteerde twaalf gebieden verspreid over 10 landen. Voor hem is
fotografie een hulpmiddel bij de straffe reisverhalen, voor de kijkende lezer
is het net andersom. Zijn boodschap spoort samen met die van vele andere
natuurfotografen, genieten van de schoonheid van Moeder natuur, in beeld gieten
van emoties, met verwondering als belangrijkste. Wat al de natuurfotografen
graag vertellen, is het proces van ‘making off’. Nat, kou, wachten en wachten
tot zelfs Godot uit beeld verdwijnt, miserie, en vooral toeval en geluk.
Wouter passeerde in IJsland en zag het noorderlicht, waadde
doorheen moerassen in la Brenne, genoot van nevelslierten, ontmoette een
muskusos in het nationaal Park Dovrefjell. Het beeld van de Bruine beren (‘twee
mollige belhamels’) in Finland is inderdaad fascinerend. Knappe foto’s en een
beetje geluk. Je kan Wouter nareizen. Bij elk gebied wordt beknopt
reisinformatie vermeld, zoals bereikbaarheid, logeermogelijkheden en andere
hotspots. Soms zelfs een GPS-code. Als je wil genieten van je reis probeer dan
zo’n foto’s niet te evenaren. Onbegonnen werk.
https://www.lannoo.be/nl/wild-van-europa
New earth, a photographic journey of the
Geldingadalir eruption - Jeroen Van Nieuwenhove
Snollend op de ouderlijke zolder vond hij als tienjarige
knaap een analoog fototoestel en raakte onherroepelijke besmet: fotografie,
vooral natuurfotografie, liet hem nooit meer los. Hij trok op pad, eerst met
ouders, raakte gefascineerd door IJsland, migreerde, integreerde en zette zichzelf
op de kaart. Dit boek zet de kijker én de lezer risicoloos op de eerste rij bij
een recente vulkaanuitbarsting. Het lawaai en de hitte ontbreken.
Het fotograferen van een vulkaanuitbarsting stond bovenaan
op zijn wenslijstje. 19 maart 2021 was het zo ver: een vulkaan met
onuitspreekbare naam op een uur autorijden van de hoofdstad Reykjavik begon er
aan. Jeroen aarzelde niet. Hoe beschrijf je foto’s van een vulkaanuitbarsting?
Ergens valt de beschrijving “landschapsfotografie tijdens een grote outdoorparty”,
maar dan weet je nog niets over de foto’s. Vuurfonteinen, uitgekotste brandende
brokstukken, genstertapijten, brokkelige rode lijnen in een inktzwart glooiend
landschap, en gevoelens als onbeheersbaar, onvoorspelbaar, overweldigend of
immens.
Het boek is niet uitzonderlijk omwille van de grootte van de
foto’s, de dikte van het boek of de kracht van dit natuurfenomeen, wel door het
exclusieve karakter, de overweldigende sfeer en het mooi samen sporen van woord
en beeld. Jeroen trok alleen op pad (ook in het duister met amper gsm-bereik en
een onvoorspelbare kolkende massa om hem heen!), was dikwijls zo gefascineerd
dat hij tijd, honger en kou vergat, droeg gelukkig stevige winterkleding om
zich tegen de hitte te beschermen, schreef zijn eigen verhaal en publiceerde
het zelf. Twijfel niet, mooie foto’s.
https://jvn.photo/all-products/new-earth-photographic-journey-geldingadalir-eruption/
De wereld is mijn
atelier, kunstenaar op reis - Erik van Ommen
‘Mijn eeuwige zoektocht naar het juiste vervoermiddel om een
gedachte of idee te verbeelden’ is de ultieme drijfveer van creatief
duizendpoot Erik van Ommen. Bovendien is hij nieuwsgierig en verliefd op de
natuur, vooral op vogels. Kortom, alles om een mooi boek te maken met tekst,
foto’s, video’s en veel kunst.
Erik van Ommen is kunstenaar, maakt onder meer acryl- en
olieverfschilderijen, aquarellen, etsen, lino- en houtsnedes. Reizen doet hij
met zijn tweeën, en zijn reisgezel (Wilma) houdt regelmatig de pen vast.
Intussen is hij bijna zeventig en kijkt achterom. Hij vertelt over zijn reizen,
zowel in Afrika als in het nabije buiten- of thuisland. Inmiddels is hij
helemaal zen. Enkele jaren geleden miste hij de vogels, de ruimte en de
vrijheid. Hij besloot om er minimaal één dag per week op uit te trekken en
vogels te tekenen. Het boek bevat tal van herinneringen aan dieren, aan
beelden, aan situaties en heeft daarom een persoonlijke en oprechte toets. Het
verhaal over de gids in de kano op de Zambezi die met getrokken revolver over
de veiligheid van de toeristen waakt terwijl ze langs een kudde dreigende nijlpaarden
varen, een boekenproject dat misliep (‘ik kon naar mijn centen fluiten’), een
ets van een havik op basis van een revaliderende vogel en een es die pal voor
zijn werkkamer stond, …
Leuk is dat hij ook video’s maakt. De video van Spitsbergen
bijvoorbeeld laat aanvoelen dat niet alleen de BBC prachtige beelden kan maken.
De video over een houtsnede illustreert dat het een authentiek ambacht is, dat
niet alleen artistieke, maar ook technische vaardigheden vergt. Van Ommen is
een man om jaloers op te zijn, en geen klein beetje.
https://knnvuitgeverij.nl/artikel/dewereldismijnatelier.html
Doorgelicht, het
dierenrijk met röntgen blootgelegd - Bram Langeveld en Arie Van ’t Riet
Als je ‘wetenschappelijke natuurboeken’ zoekt, is het geen
slecht idee even bij KNNV uitgeverij te kijken. Enkele maanden geleden
verscheen alweer een indrukwekkende vogelgids. Het boek ‘Doorgelicht’ is een
buitenbeetje. Opvallend zijn de merkwaardige foto’s, met zwart-wit (en grijs!)
als hoofdtoon én met artificiële kleuren. Ze voelen vreemd aan, wekken een
gekunstelde indruk en hebben een uitgesproken artistieke toon. Hoe zit dat?
Het zijn röntgenfoto’s van dieren. Arie van ’t Riet werkte
als radioloog bij een ziekenhuis. Na zijn pensionering legde hij zich volledig
toe op deze hobby. Elke foto vertrekt van een collage, een biorama. Dode dieren
worden in een nauwkeurig uitgezochte omgeving geplaatst met uitverkoren
planten, boomschors of ander plantaardig materiaal. De röntgenfoto wordt
digitaal bewerkt en gekleurd, zodat bijvoorbeeld de bloem van een klaproos
contrasteert tegen de achtergrond. Arie’s fijnzinnig waarnemingsvermogen
prikkelde tot vele vragen over de dieren. Wat is dit voor een beentje? Waar
dient dat uitsteeksel voor? Hij zocht en vond verklaringen en verhalen bij Bram
Langeveld. Er volgde een succesvolle tentoonstelling. En nu dit boek.
De samenwerking met Bram Langeveld zorgt ervoor dat het boek
een verhaal heeft en veel meer is dan een stapel ‘trucjes van de foor’. Het
boek loopt van de ongewervelden via de vissen, amfibieën, reptielen en vogels
naar de zoogdieren. De details maken het verschil: waarom zijn kikkers
uitmuntende springers? Waarom waggelen eenden? En waarom zit er een botje in de
penis van een steenmarter? De auteurs prikkelen de lezer met korte zinnetjes
tot bewuster (her)kijken. ‘Doorzicht’ leidt tot inzicht, bij jong en oud. Een
écht ‘plaatsjesboek met een verhaal’ zoals je er (wellicht) nog geen had.
https://knnvuitgeverij.nl/artikel/doorgelicht.html
De groene planeet,
het verborgen leven van planten - Simon Barnes
Simon Barnes is dan wel de (hoofd)auteur, het boek is
gemaakt naar de gelijknamige televisieserie van Sir David Attenborough en zijn
team, ongeveer 500 mensen. In het boek wordt veelvuldig verwezen naar de
documentaires van Attenborough en naar de bevindingen waarmee ze op bepaalde
momenten het verschil maakten.
Wat maakt onze planeet zo aantrekkelijk? Lang werden “de
dieren” naar voor geschoven. Recent onderzoek laat zien hoe cruciaal ook planten
zijn: ze leveren zuurstof, energie en voedsel, spelen een rol in de watercyclus
en leven op een tijdschaal die we niet kunnen vatten. Peter Wohlleben vroeg de
laatste jaren vooral aandacht voor de relaties tussen planten en emotie, dit
boek legt de nadruk op het functionele aspect.
Het verhaal start met de tropen, hét plantenparadijs,
gevolgd door de woestijn, de jaargetijden, water en mens. Naast de tekst staan
een groot aantal uitstekende beelden. Vooral de bewegende beelden (met links
naar de documentaires) ogen spectaculair, zoals bv. de verspreiding van
stuifmeel of een piraputanga. Verder maak je een uitgesponnen wereldreis en
lees je wat een haboob is, leer je waarom olifanten in Zimbabwe de baobabs
vernielen, ontmoet je sequoia’s in Californië en meet je marimo’s (mosballen)
op de zeebodem. Het beeld van het poolvoswelpje in een IJslandse bloemenweide
doet je smelten, terwijl het Hallerbos je even terug in België brengt. De tekst
is vlot geschreven, in korte, heldere zinnen, nauwgezet geredigeerd. Een echt
Attenborough-product: mooi, leerrijk en met een positieve boodschap. “De
mensheid staat op een kruispunt. Als we naar de planten kijken, kunnen we
moeiteloos de juiste keuze maken”.
https://www.lsamsterdam.nl/boek/de-groene-planeet/
Paradijsvogels in
cultuur en natuur - Alexander Reeuwijk & Steven van Impe
De beelden zijn zo overweldigend dat het een poos duurt voor
je beseft dat er ook teksten in het boek staan. Elk beeld is getekend met een
onvoorstelbaar oog voor detail. De kleuren spatten van het papier. Je wordt er
stil van. Het boek kan worden omschreven als een ‘historisch kunstboek’ met
tekeningen van ongewone vogels zoals de geelkraagparadijsvogel, de
wimpeldrager, de kroeskopparadijskraai. De Europese ontdekkingsreizigers
bedachten de naam “paradijsvogels” omdat ze dachten dat de fascinerend
gekleurde vogels geen poten hadden, zweefden zonder vleugels en zich laafden
aan de dauw.
De uitgever, Sterck & Devreese, werkte samen met de
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Het boek bevat een 70-tal pagina’s tekst
met illustraties en 55 beelden. Elk beeld beslaat één pagina met een korte
beschrijving en enkele technische kenmerken. De tekst lees je één keer, de
beelden doen telkens je mond open vallen. Alexander van Reewijk schetst het
natuurhistorisch onderzoek over de paradijsvogels. Waar leven ze? Wie bedacht
de naam? Welke ontdekking was cruciaal? In welke periode werden ze ontdekt?
Zijn de paradijsvogels één grote familie? Wat was de rol van DNA-onderzoek bij
paradijsvogels? Alexander antwoordt. Steven Van Impe (curator van de
bibliotheek) vertelt een verhaal over Victoriaanse vogelboeken. Hij start bij
de houtsneden en de kopergravures, beschrijft de lithografie, wijst op de
exclusiviteit van de publicaties (en dan beland je altijd bij vorsten en hun
bibliotheken) en eindigt bij Richard Bowdler Sharpe. Die laatste was curator
van de vogelcollectie van het British Museum. Hij breidde de collectie enorm
uit en verzorgde diverse publicaties. Uit geldgebrek deed Sharpe beroep op zijn
(10!) dochters voor de inkleuring van de beelden.
https://noordboek.nl/boek/paradijsvogels-in-cultuur-en-natuur/
Voor de thuisblijvers
365 dagen - Onze
Natuur
‘Onze Natuur is een uniek multimediaal project dat via film,
televisie, boeken, website, social media én deze jaarkalender wil laten zien
dat Onze Natuur verbazend wild en verrassend dichtbij is’, prijst de uitgever
zijn product aan. Is het een boek, een kalender of een almanak? Even
onbelangrijk. Het is een flink product, meet ongeveer 15 cm bij 21 cm, met
stevige kartonnen steun, wat zwaarder papier en grote ringen om de bladeren te
draaien. Na een half jaar kan je aan de achterzijde starten, het daaropvolgende
jaar kan je, als je zin hebt, gewoon herstarten, een eeuwige kalender dus. De
omlegkalender verdient een plaats op elke ontbijttafel. Als je de nabije natuur
in je huiskamer wil halen, helpt kijken om je heen.
Op elke pagina staat een datum, een foto en een tekst. De
teksten zijn qua inhoud erg gevarieerd. De taal is laagdrempelig, ‘minutieus
gepolijst’ en behoorlijk gelijkvormig (onder meer qua lengte) om voor velen
aangenaam te zijn, een moeilijke klus. Je leest over de belevenissen van
cameraman Pim Niesten (en hoe vervelend onvoorziene omstandigheden kunnen
zijn!), over een wandeling in de Antwerpse ruien, een gedicht, het maken van
een dier-o-strade, beleidsvoorstellen, een pootafdruk, een oproep voor
vrijwilligers, promo voor obsidentify, positieve framing van zogenaamd
ongedierte, je eigen gedrag in de natuur, en bovenal tal van weetjes, zoals het
antivriesmiddel in de sneeuwvlo, de kurkentrekkerpenis van de eend, ‘Siamees
vossen’, ... Elke dag wat nieuws uit Onze Natuur dus.
https://www.lannoo.be/nl/365-dagen-onze-natuur
Bierfietsboek België
- Patrick Cornillie & Kristien Hansebout
“It’s a religion”, althans volgens Sir Bradley Wiggings
waarmee hij de zesdaagse in ’t Kuipke in Gent beschrijft, een mengelmoes van
fietsen en uitbundig feesten waarbij het bier rijkelijk vloeit. Volgens de
legende amuseerde een echte kampioen zich vroeger tijdens een zesdaagse met
kaarten en bier; tussendoor fietste hij rondjes. Niet verwonderlijk dat de
ultieme droom van veel Vlamingen ‘koersrijden met ne velo’ is, om na elke
rondje één pint ad fundum drinken. Hopelijk liggen er dan geen kasseien op de
marktplein. Met het boek ‘bierfietsboek België’ worden ‘fietsen’ en ‘bier’ mooi
samengebracht in één boek. Bier drinken als noodzaak om gezond door het leven
te gaan, net zoals eeuwen geleden.
De knooppuntenboeken van Lannoo hebben een vast stramien.
Enkele foto’s en een beschrijving van de streek, een kaart met aanduiding van
de knooppunten en een eventuele short cut, een routebeschrijving met enkele
bezienswaardigheden, stopplaatsen, eet- en drinkgelegenheden, eventuele
moeilijkheden en kilometeraanduidingen. Elk boek heeft een unieke code die je
toegang biedt tot de meest actuele knooppuntennummers en eventuele
trajectwijzigingen. Het zijn dertig fietsroutes, zeventien in Vlaanderen,
dertien in Wallonië, mooi gespreid. Met het boek in je hand beland je onder
meer in Watou, Wilderen, Gooik, Ellezelles en Sourbrodt en drink je Hommelbier,
een Cuvée Clarisse, een kriekbier, een Hercule en een Peak Myrtille. Als je in
de provincie Luxemburg wil ‘bierfietsen’ moet je zelf een route uitvlooien en
je bier best meennemen.
https://www.lannoo.be/nl/knooppunter-bierfietsboek-belgi%C3%AB
Hier begint de natuur
- Caro Van Thuyne
Net zoals het project “onze natuur” laat Caro van Thuyne je
genieten van de natuur in je nabijheid, met dit verschil dat ze resoluut kiest
voor het woord. De pracht ligt om de hoek. Haar taalvirtuositeit herleidt elke
recensent tot een kleuter die zijn eerste woorden stamelt. Caro van Thuyne is
een gelauwerd auteur en schreef nu haar eerste non-fictie boek. Ze heeft een
oneindige fantasie, gebruikt schitterende beelden en een schijnbaar
onuitputtelijke woordenschat, hoewel je nooit een woord moet opzoeken.
Het boek heeft een eenvoudige opbouw. In het boek staan ook
een tiental illustraties van Wiske Vandendriessche. De verhalen van één tot
twee pagina’s werden gebundeld per seizoen, startend en eindigend met ‘De
winter’. Je leest geen jaartal of exacte datum, het tijdstip van zonsopgang en
– ondergang geven aan of het zomer- of wel wintertijd is, de vermelding van de
maand is meer voor de sfeer.
Van Thuyne beschrijft wat ze ziet als ze even naar buiten
kijkt, ergens buiten zit of wandelt. Vogels spelen een belangrijke rol.
Stakerige appelaars, silhouetten als donkere puntmutsen, gillend giechelen van
een doodaarsje, wilgen als bonkige landmannen, hun armen aan hun voeten, de zon
aait nog even de achterkant van de bomen, het dode hart van een knotwilg is een
auditorium van elfenbankjes, … In één van de mooiste stukjes beschrijft ze hoe
ze op een bankje zit en naar kolibrievlinders kijkt en een intense zin krijgt
om ze te aaien. ‘Maar we bleven roerloos zitten en deden niets anders dan
kijken en luisteren en ons bevoorrecht voelen.’
Haar woorden en beelden zijn zo overweldigend dat het boek
niet geschikt is om in één ruk uit te lezen. Bovendien, het zou ongepast zijn
en getuigen van een mateloos gebrek aan respect voor de auteur en haar
boodschap. Ze voegt een dimensie aan de non-fictie toe. Ze is onbevangen, neemt
waar en beschrijft subtiel en subliem. Elke dag genieten van kleine dingen om
ons heen.
https://nl.lusterpublishing.com/products/hier-begint-de-natuur
12.000 jaar Bos
t’Ename - Guido Tack, Pieter Blondé, Paul Van den Bremt, Martin Hermy, Nele
Vanmaele
Een boek waar je niet naast kan kijken, of beter twee
boeken, samen ongeveer 800 pagina’s. Voor de bijlage (bijna evenveel leesvoer)
kan je op het internet terecht. Moed en intense volharding van de auteurs
volstaan niet om dit klaar te spelen, ook passie en gedrevenheid. Het boek is
van de hand van een team mensen die zich hun hele leven hebben toegelegd op
landschap, bos, biodiversiteit en erfgoed, zowel privé als professioneel, met
Guido Tack als motor. Alleen al de subtitel ‘een hoopvol perspectief’ prikkelt
tot lezen. Al snel vallen begrippen als ‘titanenwerk’, ‘huzarenstuk’,
‘levenswerk’.
Het bos t’ Ename ligt in een heuvelrijk gebied, de Vlaamse
Ardennen. Of het bos ’t Ename het grootste, meest unieke, oudste of meest
biodiverse bos in Vlaanderen is, is niet relevant voor het boek. Het boek is in
elk geval uniek, het bos exemplarisch. Je leert over tal van belangrijke
historische landschappelijke ontwikkelingen getoetst aan dat ene bos, en vice
versa. Met honderden foto’s, gigantisch veel kaarten en tekeningen.
Wat het meest respect afdwingt is noch het volume, noch de
gigantische stapel gegevens, noch de stapel publicaties die de weg plaveiden
naar het boek, noch het netwerk aan mensen, maar hoe alles zo mooi op zijn
plaats valt. De persoonlijke toets, het boek is letterlijk een levensverhaal,
is verweven met de inhoud. Zonder twijfel één van de beste boeken over
landschap/bos die in Vlaanderen op de markt zijn. Een must voor liefhebbers en
vakspecialisten.
https://noordboek.nl/boek/12-000-jaar-bos-tename/
Voor de hongerigen
Wildplukken, 92
eetbare planten en vruchten eenvoudig herkennen - Eva-Maria Dreyer
‘Wildplukken’ is erg actueel. In sommige restaurants worden
gerechten opgesmukt met wilde bloemen. Wat eerst alleen maar verleidelijk oogt,
blijkt later niet alleen lekker maar ook smaakversterkend te zijn. Iets voor
een gedreven doe-het-zelver? Kies, koop of leen een natuurgids en ga op pad.
Dit is een makkelijk bruikbare gids. De
planten worden ingedeeld naar kleur: wit, geel, rood, blauw, groen en bruin.
Van elke soort vind je een foto, de toepassing en de praktische info:
groeihoogte, bloeiperiode, habitat, verzamelen en smaak. De gids is iets groter
dan de meeste gsm’s.
De gids maakt deel uit van de reeks ‘Basis natuurgidsen’. In
dezelfde reeks vind je gidsen over insecten, bomen, tuinvogels, paddenstoelen,
bloemen, vogels, sterrenkunde en diersporen. Een handig en goedkoop kleinood
voor een eerste kennismaking.
https://www.kosmosuitgevers.nl/boek/wildplukken-ebook/
De buitenkeuken,
verhalen, wijn en recepten rond vuur - Charlotte Marres en Olle Swerts
Een origineel boek dat moeilijk in één trefwoord kan worden
gevat. Het is zonder twijfel een (zeer) mooi boek, met schitterende foto’s over
voedsel, of beter, verleidelijke foto’s van bijvoorbeeld een aanlokkelijke
picknickmand, een boomstam met een geopende wijnfles, een glas wijn en enkele
kruiden, een groep mensen keuvelend in een voedsellandschap, een houtvuur met
een gigantische stapel verse groenten en kruiden, schapen in de heide, ...
Sfeer mét inhoud dus.
Het boek draait om de passie voor eten en drinken én de
aandacht voor de mens achter het voedsel, de voedselproducent of -verzamelaar.
De auteurs willen mensen samenbrengen en hun verhalen beluisteren in een
aangename omgeving. ‘Kook samen, vier het leven’ is hun levensmotto. Ze
bezoeken twaalf voedselproducenten, waarvan twee in Vlaanderen: Le Monde des
Mille Couleurs in Ieper (die noemen zichzelf ‘Wild Farmers’) en de aspergehoeve
Lavrijsen in Herk-de-Stad. Ze besteden aandacht aan graan, aardappel en lam,
maar zoeken ook naar eetbare paddenstoelen, oesters en kreeft. Niet voor
vegetariërs dus! Ze laten de voedselproducenten aan het woord en koken samen.
Elkaar beluisteren, tijd delen aan het vuur en intussen genieten. Naast voedsel
komt er steevast wijn op tafel, meestal uit Italië. De auteurs runnen ook een
wijnwinkel en bijna alle wijnen komen daar ook uit. Ze zijn niet de enige
Nederlanders met een mercantiel trekje.
De beelden van smeulende houtblokken met kringelende
rookpluimpjes, een klassiek 4X4 voertuig om de zware buitenkeuken te verslepen,
vlees en geïmporteerde wijn kunnen in 2022 uiteenlopende emoties oproepen. Maar
ze passen naadloos bij de boodschap: diepmenselijke verhalen aan het vuur met
gepassioneerde voedselproducenten. Een mooi boek over ‘samen, verhalen en
goesting’.
https://www.singeluitgeverijen.nl/nijgh-van-ditmar/boek/de-buitenkeuken/
Van boven in het wild
- Yvette van Boven
‘Uitgebreid tafelen gevolgd door een wandeling’ is een
Vlaamse klassieker, maar Van Boven vindt het maar niets. Eerst wandelen,
nauwgezet rondkijken, bewust plukken en verzamelen, thuis grondig selecteren en
indien nodig drogen. Daarna pas koken en tafelen. Nog beter: vooruitziend
vooraf op pad gaan.
Het boek bestaat uit twee delen: een herbarium en recepten.
De natuur biedt ons een rijkelijk gevulde schotel, we kunnen (selectief!) plukken
en consumeren. Van Boven bespreekt het volledige proces. Ze legt uit waarom het
haar fascineert, hoe je op pad gaat en welke planten je plukt. In het
herbariumdeel bespreekt ze een vijftigtal planten. Elke plant krijgt links een
paginagrote foto van enkele gedroogde exemplaren, en rechts een kleine foto en
veel informatie: de naam (Nederlands, Latijn, Engels), de eigenschappen, de
vindplaats, het gebruik, de smaak en enkele gerechten. In deel 2 vind je de
recepten.
Net zoals in kookboeken is er veel aandacht besteed aan de
foto’s. De gedroogde planten roepen een aparte sfeer op, voor velen een
herinnering aan het herbarium-ploeterwerk in de middelbare school. Je vindt ook
recepten voor pizza, ketchup en mayonaise, wereldvreemd is Van Boven dus echt niet.
Het herbarium is wetenschappelijke getoetst. Opvallend is de
emotionele toets in de tekst, soms op een ongedwongen, nonchalante tot
laconieke toon, met woorden of zinnen die in Vlaanderen weinig gebruikt worden:
saus kan ‘gaaf’ zijn, of ‘raus niet meteen …’. Soms gaat ze nog wat verder:
“als u dat nog niet wist, vraag ik u om …”, of de droge mededeling dat de zon
op gaat in het oosten. Te Nederlands voor de Vlaamse markt? Zou jammer zijn,
want we wisten al dat de zon opgaat in het oosten.
https://www.singeluitgeverijen.nl/nijgh-van-ditmar/boek/van-boven-in-het-wild/
Oude granen nieuw
brood - Noor Bas, Ineke Berentschot, Dion Heerkens, Theo Jennissen
‘Geef ons heden ons dagelijks brood’ zit in ons collectief
geheugen, bij sommigen inmiddels wat verder weg. Over frieten heeft ‘ons Heer’
in de rituele dagelijkse broodbabbel nooit gesproken. Nu goed, over quinoa en
muesli ook niet. In ons voedselpatroon neemt brood een belangrijke tot
dominante plaats in, in onze taal en straatbeeld ook.
‘Goed brood heeft smaak’ stelt Beesham Soogrim, kok, bakker
in Zweden en inspirator van goed brood. Hij betoogt dat goed brood gemaakt
wordt van biologisch geteelde granen, liefst van oude omdat die beter in balans
zijn. Het eerste deel van het boek blikt terug en staat stil bij vandaag. Het
verhaal start bij de Vruchtbare Halvemaan, de selectie van grassen en granen,
het sedentaire leven, een stukje geschiedenis in Nederland, even langslopen bij
een molenaar, om dan te belanden bij nieuw brood, de vraag of het al of niet
gezonder is, bio en niet-bio, enz.
Deel 2 beschrijft de praktijk, recepten dus, een zestigtal.
In het boek staan flink wat foto’s van trotse bakkers en verleidelijke broden.
Fier op hun passie. Allemaal werken ze op een heel eigen manier. De meesten
wonen in Nederland. Je leest over eenkoornbrood van Gerard & Sus, de broers
Krajenbrink die emmer en spelt gebruiken voor hun brood ‘de gebroeders’, brood
met lupinemeel, … Je leest behoorlijk wat bakkersjargon zoals bijvoorbeeld
voorrijs, narijs, bolrijs, rijskast, rijsmandjes en inschietapparaat. Een boek
om van te smullen, elke dag opnieuw.
https://www.epo.be/nl/milieu-ecologie/4742-oude-granen-nieuw-brood-9789062240500.html
Voor de verhalenvertellers
De wesp, de geheimen
van een onmisbaar insect - Seirian Sumner
Heb je ooit al met Aristoteles, Aris voor de vrienden, op
het hoogste punt van Athene, gedineerd met geitenbokjesbout en fassolatha en
gekeuveld over Darwin en Mendel, Google Earth en Street View? Twijfel niet: dit
diner is een breed uitgesponnen fictief overleg over de wesp tussen
Aristoteles, de eerste bioloog die over bijen publiceerde, en de auteur van het
boek. Want zoals de Amerikaanse bioloog Margaret Warner Morley zei: “de wesp is
een filosoof”.
Wespen zijn genadeloze roofdieren, moordenaars, gevleugeld
schorem. Seirian Sumner neemt het als ware wespenadvocaat voor de wel
honderduizenden soorten op. Na drie lijnen ben je al zeker, Seirian Sumner
schrijft zalig. Ze is topentomoloog, insectenspecialist dus, en gedragsecoloog
verbonden aan het University College in Londen. Ze schotelt de lezer
fantastische zinnen voor als: “Het geneert me dat ik niet beschik over de
empirische overtuigingskracht die de aristotelische retorici van me verwachten.
Na meer dan 2400 jaar hadden we meer moeten weten”.
Als je vlot wil lezen, is kennis van biologische begrippen
een voordeel. Ze spreekt over endoparasitoÏdisme, metapleuraal, onbewust
antromorfisme. Vergis je niet, het leest als een meeslepende roman maar het is
wetenschap. Bijna ongemerkt lepelt ze stapels info in.
Ze vertelt over de rol van de wesp in het ecosysteem (‘een
doolhof van heimelijke orde’), hoe ze in groep leven en welke rollen ze hebben
(‘rebellie, politieke spelletjes, monarchieën’), hoe ze informatie doorgeven,
wat hun belang is, … Volgens haar is de mens onvoorstelbaar oneerlijk door het
bejegen van de bij en het haten van de wesp. “In wespen zitten schatten
verborgen die relevant zijn voor onze eigen cultuur, ons overleven, onze
gezondheid en ons geluk.” Passie, geestig, leerrijk, belezen, uitstekend
geschreven, en creatief.
Geerdt Magiels, erudiete recensent voor wetenschappelijke
boeken, en Hans van Dijck, de vlinderprof, hebben meer dan gelijk in hun lof.
https://nieuwamsterdam.nl/product/7018/
Ooit waren er wolven - Charlotte McConaghy
‘Internationaal gerenommeerd auteur’, ‘bestseller’ en
‘wolven’, meer was niet nodig om het boek van nabij te bekijken. Kiezen tussen
de vakjes ‘fictie’ en ‘non-fictie’ is niet eenvoudig: ze zijn hier door elkaar
geweven, maar toch meest ‘fictie’. Een uitzettingsprogramma voor wolven in de
Schotse hooglanden is decor en onderwerp tegelijk. De inspiratie kwam uit het
Yellowstone Park. Onderzoek daar leerde immers dat er sleutelsoorten zijn:
soorten die het ecologische netwerk structureel beïnvloeden. Wolven creëren
onrust bij grote grazers, boomopslag krijgt daardoor meer kans en de rest
volgt. Het wolvenproject is één hoofdlijn in het boek, gepresenteerd als een
conflict tussen nieuw en oud, tussen ver (een Australisch project) en nabij
(een klein dorp), tussen groot- en kleinschalig. Uiteraard zijn in een roman
conflicten uitgesponnen, genuanceerd en grijs. De meeste locals, schapenboeren,
zijn erg afkerig van vernieuwing, landschapsverandering, vreemden,
natuurbehoud, maar niet allemaal.
De tweede hoofdlijn gaat over man-vrouw relaties, waarbij
vrouwen zowel psychisch als fysiek onderdrukt worden. Het vrouwelijke
hoofdpersonage belichaamt diverse conflicten: een vader en moeder die ver uit
elkaar wonen, erg uiteenlopend qua werk en gedachten. Hij is gedreven
milieubeschermer, regelmatig erg rechtlijnig, en verdwijnt zomaar uit haar
leven. Zij verkiest haar tweelingzus boven iedereen, en lijdt aan spiegelpijn.
In een écht leuke scène sluit die vrouwelijke hoofdfiguur, de wolvenuitzetster,
zich aan bij het lokale breiclubje. Een oudere dame ontfermt zich eerst over
haar onbeholpen breiwerk. Wat later begint ze enthousiast te praten over
natuurbehoud, en uit haar steun aan het project. De wolf doorbreekt een
culturele scheidslijn. Vlot geschreven, verweving van fictie en non-fictie, en
er blijven gelukkig enkele punten onopgehelderd.
https://uitgeverijprometheus.nl/boeken/ooit-waren-er-wolven-paperback/
De tekst werd gepubliceerd op 6 december 2022 op de site van
BBL.
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/bbls-boekentips-voor-een-beter-eindejaar-0
